ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ (ਮਈ 2024)/ਭਾਗ II
ਭਾਗ II
ਨਾਗਰਿਕਤਾ
5. ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ- ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੇ ਹਰਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਧਿਵਾਸ ਹੈ ਅਤੇ-
(ੳ) ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਸੀ; ਜਾਂ
(ਅ) ਜਿਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਸੀ; ਜਾਂ
(ੲ) ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਤੁਰਤ ਪਹਿਲੇ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਵਾਸੀ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੋਵੇਗਾ।
6. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਆਏ ਕੁਝ ਕੁ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ- ਅਨੁਛੇਦ 5 ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ, ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਾਜਖੇਤਰ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ-
(ੳ) ਉਹ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪੜਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਔਫ ਇੰਡੀਆ ਐਕਟ, 1935 (ਜਿਵੇਂ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਐਕਟ ਬਣਿਆ) ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ ਸੀ; ਅਤੇ
(ਅ) (i) ਉਸ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜੁਲਾਈ, 1948, ਦੇ ਉਨੀਵੇਂ ਦਿਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਸ ਦੀ ਤਰੀਕ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਵਾਸੀ ਰਿਹਾ ਹੈ; ਜਾਂ
(ii) ਉਸ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜੁਲਾਈ, 1948, ਦੇ ਉਨੀਵੇਂ ਦਿਨ ਜਾਂ ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਆਇਆ ਹੈ ਉਹ ਭਾਰਤ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨਮਿੱਤ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਕਿਸੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੇ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਹਦੇ ਉਸ ਲਈ ਉਸ ਅਫ਼ਸਰ ਕੋਲ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੇਣ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
ਪਰੰਤੂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੀ ਤਰੀਕ ਤੋਂ ਤੁਰਤ ਪਹਿਲੇ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸੀ ਨ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
7. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ- ਅਨੁਛੇਦ 5 ਅਤੇ 6 ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ, ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਮਾਰਚ, 1947, ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਤੋਂ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਾਜਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ:
ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਅਨੁਛੇਦ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ, ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਾਜਖੇਤਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਵਾਸ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਪਰਮਿਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜੋ ਮੁੜਵਾਸ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਸੱਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਹਰਿਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਅਨੁਛੇਦ 6 ਦੇ ਖੰਡ (ਅ) ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ, 1948, ਦੇ ਉਨ੍ਹੀਵੇਂ ਿਦਨ ਿਪੱ ਛ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਆਇਆ ਸਮਿਝਆ ਜਾਵੇਗਾ । ਭਾਰਤ ਦੇ
8.
ਬਾਹਰ ਿਨਵਾਸ
ਿਵਅਕਤੀ ਜੋ ਜ
ਕਰਦੇ ਭਾਰਤੀ
ਪੜਮਾਿਪਆਂ ਿਵੱ ਚ ਕੋਈ ਗਵਰਨਮਟ ਔਫ ਇੰ ਡੀਆ ਐਕਟ, 1935
ਅਸਲੇ ਦੇ ਕੁਝ
(ਿਜਵ ਮੂਲ ਰੂਪ ਿਵੱ ਚ ਐਕਟ ਬਿਣਆ), ਿਵੱ ਚ ਪਿਰਭਾ ਤ ਭਾਰਤ ਿਵੱ ਚ
ਕੁ ਿਵਅਕਤੀਆਂ
ਜੰ ਿਮਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੋ ਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਤਰ ਪਿਰਭਾ ਤ ਭਾਰਤ
ਦੇ ਨਾਗਿਰਕਤਾ
ਤ ਬਾਹਰ ਿਕਸੇ ਦੇਸ਼ ਿਵੱ ਚ ਿਨਵਾਸ ਕਰ ਿਰਹਾ ਹੋਵੇ, ਭਾਰਤ ਦਾ
ਦੇ ਅਿਧਕਾਰ ।
ਨਾਗਿਰਕ ਸਮਿਝਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਿਵੱ ਚ ਿਜੱ ਥੇ ਉਹ
ਅਨੁਛੇਦ 5 ਿਵੱ ਚ ਿਕਸੇ ਗੱ ਲ ਦੇ ਹੁੰ ਿਦਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ, ਕੋਈ ਿਜਸ ਦੇ ਮਾਿਪਆਂ ਿਵੱ ਚ ਕੋਈ ਜ
ਿਜਸ ਦੇ
ਤੱ ਤ-ਸਮ ਿਨਵਾਸ ਕਰ ਿਰਹਾ ਹੋਵ,ੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰ ਤਰ-ਰਾਜਨੀਤਕ ਜ ਕਸਲੀ ਪਤੀਿਨਧ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਉਸ ਲਈ ਦਰਖ਼ਾਸਤ ਦੇਣ ਤੇ ਜੋ ਉਸ ਨ ਭਾਰਤ ਡੋਮੀਨੀਅਨ ਦੀ
ਸਰਕਾਰ ਜ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ
ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਫ਼ਾਰਮ ਿਵੱ ਚ ਅਤੇ ਢੰ ਗ ਨਾਲ ਉਸ ਅੰ ਤਰਰਾਜਨੀਤਕ ਜ ਕਸਲੀ ਪਤੀਿਨਧ ਨੂੰ, ਭਾਵ ਇਸ ਸੰ ਿਵਧਾਨ ਦੇ ਅਰੰ ਭ ਤ ਪਿਹਲ ਜ ਿਪੱ ਛ ਿਦੱ ਤੀ ਹੋਵੇ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਿਰਕ ਵਜ ਰਿਜਸਟਰ ਕਰ ਿਲਆ ਿਗਆ ਹੋਵੇ । ਿਕਸੇ ਬਦੇਸ਼ੀ
9.
ਜੇ ਿਕਸੇ ਿਵਅਕਤੀ ਨ ਸਵੈ-ਇੱ ਛਾ ਨਾਲ ਿਕਸੇ ਬਦੇਸ਼ੀ ਰਾਜ ਦੀ
ਰਾਜ ਦੀ
ਨਾਗਿਰਕਤਾ ਅਰਜਤ ਕਰ ਲਈ ਹੋਵੇ ਉਹ ਅਨੁਛੇਦ 5 ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ
ਨਾਗਿਰਕਤਾ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਿਰਕ ਨਹ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਨ ਅਨੁਛੇਦ 6 ਜ ਅਨੁਛੇਦ
ਸਵੈ-ਇੱ ਛਾ ਨਾਲ
8 ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਿਰਕ ਸਮਿਝਆ ਜਾਵੇਗਾ ।
ਅਰਜਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਿਵਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਨਾਗਿਰਕ ਨ ਹੋਣਾ। ਨਾਗਿਰਕਤਾ ਦੇ
10.
ਹਿਰਕ ਿਵਅਕਤੀ ਜੋ ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਉਪਬੰ ਧ ਿਵੱ ਚ
ਅਿਧਕਾਰ ਦਾ
ਿਕਸੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਗਿਰਕ ਹੈ ਜ ਸਮਿਝਆ ਜ ਦਾ ਹੈ,
ਬਣੇ ਰਿਹਣਾ ।
ਅਿਜਹੇ ਿਕਸੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਉਪਬੰ ਧ ਦੇ ਤਾਬੇ ਜੋ ਸੰ ਸਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ 47 ਸੰਸਦ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਵਿਨਿਯਮਨ ਜਾਵੇ, ਅਜਿਹਾ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ। 11. ਇਸ ਭਾਗ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਉਪਬੰਧਾਂ ਵਿਚਲੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦੇ ਅਰਜਨ ਅਤੇ ਸਮਾਪਤੀ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੋਰ ਸਭ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਉਪਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਲਪਣ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਕਰਨਾ। 48