ਲਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼/(ਯ)
ਮੇਮਣਾ/ਮੇਮਣੀ: ਬਕਰੀ ਦੇ ਬੱਚੇ
ਹੁਣ ਨਿੱਕੇ ਨਿਵ੍ਹੇ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਮੇਮਣੇ ਚਾਈ ਵੱਦੇ ਹੋ।
(ਹੁਣ ਨਿੱਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ, ਹਰ ਵੇਲੇ ਬਕਰੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਚੁਕੀ ਰਖਦੇ ਹੋ)
ਮੈਕੂੰ: ਮੈਨੂੰ
ਤੈਂਡੀ ਜੁਦਾਈ ਮੈਕੂੰ ਮਾਰ ਸਟੇਸੀ, ਛੋੜ ਕੇ ਨਾ ਵੰਞ।
(ਤੇਰੀ ਜੁਦਾਈ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰ ਸਿੱਟੂ, ਛੱਡ ਕੇ ਨਾ ਜਾ)
ਮੈਂਡਾ/ਮੈਂਢਾ: ਮੇਰਾ
ਵਲ ਆ}} ਵਣ ਭੈੜੀ, ਮੈਂਡਾ/ਮੈਂਢਾ ਮਰੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਡੇਖਸੇਂ।
(ਮੁੜਿਆ ਨੀ ਭੈੜੀਏ, ਮੇਰਾ ਮਰੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖੇਂਗੀ)
ਮੈਥੂੰ: ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ
ਤੂ ਮੈਕੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਨਾ ਭੜਕਾ, ਮੈਥੂੰ ਖੂਨ ਕਰੈਸੇਂ।
(ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਨਾ ਭੜਕਾ, ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਖੂਨ ਕਰਾਏਂਗੀ)
ਮੋਹਲਾ: ਘੋਟਣਾ
ਦੌਰੀ ਵਿਚ ਮੋਹਲੇ ਨਾਲ ਬਿਦਾਮ ਰਗੜ ਕੇ ਡੇ।
(ਕੁੰਡੇ ਵਿਚ ਘੋਟਣੇ ਨਾਲ ਬਦਾਮ ਰਗੜ ਕੇ ਦੇ)
ਮੋਕਲਾ: ਖੁਲ੍ਹਾ
ਕਿਡਾਹੀਂ ਨਿਕਲ ਵੈਸਾਈਂ, ਸੰਸਾਰ ਬਹੂੰ ਮੋਕਲੈ।
(ਕਿਧਰੇ ਨਿਕਲ ਜਾਵਾਂਗਾ, ਸੰਸਾਰ ਬੜਾ ਖੁਲ੍ਹਾ ਹੈ)
ਮੋਖ: ਭੇਟਾ
ਗੁਟਕਿਆਂ ਦੀ ਮੋਖ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ, ਸੂਝ ਨਾਲ ਪਾਠ ਹੇ।
(ਗੁਟਕਿਆਂ ਦੀ ਭੇਟਾ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ, ਸੂਝ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਪਾਠ ਹੈ)
(ਯ)
ਯਊਂ-ਯਊ: ਮਿਆਉਂ ਮਿਆਉਂ
ਯਊ-ਯਊਂ ਨਾ ਕਰ, ਸਿੱਧਾ ਥੀ ਕੇ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗ।
(ਮਿਆਊਂ ਮਿਆਊਂ ਨਾ ਕਰ, ਸਿੱਧਾ ਹੋ ਕੇ ਮਾਫੀ ਮੰਗ)
ਯਹਾਵੀ: ਚੋਦ-ਮਾਂ-ਭੈਣ ਦੀ ਗਾਲ-ਮਾਂ.....,ਭੈਣ.....
ਯਹਿ ਮਾਰਿਆ: ਅਕਾ ਦਿਤਾ
ਵਤ ਆਂਦਾ ਪਿਆ ਹੇ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣ, ਯਹਿ ਮਾਰਿਆ ਹਿਸ।
(ਫਿਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪੈਸੇ ਮੰਗਣ, ਅਕਾ ਦਿਤਾ ਹੈਸ)
ਯਹੱਕਲ: ਦੁਰਾਚਾਰਨ
ਗਵਾਂਢਣ ਦਾ ਯਹੱਕਲ ਪੁਣਾ ਹੁਣ ਬਿਆ ਨਹੀਂ ਝਲੀਂਦਾ।
(ਗਵਾਂਢਣ ਦਾ ਦੁਰਾਚਾਰ ਹੁਣ ਹੋਰ ਝਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ)
ਯਕਸ਼: ਧਨ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ
ਧਰਤੀ ਥਲੂੰ ਮਿਲਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ, ਆਧੇ ਹਿਨ, ਯਕਸ਼ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੇ।
(ਧਰਤੀ ਹੇਠੋਂ ਮਿਲਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ, ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਯਕਸ਼ ਸਾਂਭਦਾ ਹੈ)
ਯਕਲਖ਼ਤ/ਯਕਮੁਸ਼ਤ: ਇਕੋ ਸਟੇ/ਇਕਦਮ/ਮੁੱਟਾ
ਰੋਲਾ ਯਕਲਖ਼ਤ ਛਿੜ ਪਿਆ ਹੈ, ਤੂੰ ਯਕਮੁਸ਼ਤ ਹੀ ਨਿਬੇੜ ਡੇ।
(ਰੌਲਾ ਇਕ ਦਮ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ, ਤੂੰ ਇਕੋ ਸਟੇ ਮੁੱਦਾ ਮੁਕਾ ਦੇ)
ਯਕਮ ਅਵੱਲ
ਯਕਮ ਤੂੰ ਗੰਦਾ, ਡੂਝੀ ਤੈਂਡੀ ਮਾਈ ਜੈ ਜੰਮ ਘੱਤਿਆ।
(ਅਵੱਲ ਤੂੰ ਗੰਦਾ, ਦੂਜੀ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਜਿਸ ਜੰਮ ਦਿੱਤਾ)
ਯੱਕੜ: ਵਾਧੂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਯੱਕੜ ਬਕਣੇ ਛੋੜ, ਕਾਈ ਕੰਮ ਦੀ ਗਲ ਹੋਈ ਤਾਂ ਕਰ।
(ਵਾਧੂ ਗਲਾਂ ਬਕਣਾ ਛੱਡ, ਕੋਈ ਕੰਮ ਦੀ ਗਲ ਹੈ ਤਾਂ ਕਰ)
ਯੱਕਾ: ਤਾਸ਼ ਦਾ ਪੱਤਾ/ਸਵਾਰੀ
ਜਿਵੇਂ ਯੱਕਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੂੰ ਮਾਤ ਡੇਵੇ, ਉਕੂੰ ਯਕਾ ਸਭੋ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਵੱਲ ਹੇ।
(ਜਿਦਾਂ ਯਕਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੰਦੈ, ਇਵੇਂ ਯਕਾ ਸਭ ਸਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਉਤੇ ਹੈ)
ਯਖ਼ ਬੇਹਦ ਠੰਡਾ
ਪਾਲਾ ਢੇਰ ਹਾਈ, ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਯਖ਼ ਥਿਆ ਪਿਐ।
(ਪਾਲਾ ਬਹੁਤ ਸੀ, ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਬੇਹਦ ਠੰਡਾ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਹੈ)
ਯਖ਼ਣੀ: ਗਾੜ੍ਹੀ ਤਰੀ
ਖੁਰਾਵੜਿਆ ਦੀ ਯਖ਼ਣੀ ਤੈਕੂੰ ਅਰਾਮ ਡੇਸੀ।
(ਖਰੌੜਿਆਂ ਦੀ ਗਾੜ੍ਹੀ ਤਰੀ ਤੈਨੂੰ ਆਰਾਮ ਦੇਊਗੀ)
ਯੱਥਾ: ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ/ਜੈਸੀ
ਯਥਾ ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਪਰਜਾ ਤੇ ਯਥਾ ਸੇਵਾ ਉਂਞੇ ਮੇਵਾ।
(ਜਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਾਜਾ ਉਦਾਂ ਦੀ ਪਰਜਾ ਤੇ ਜੈਸੀ ਸੇਵਾ ਉਵੇਂ ਮੇਵਾ)
ਯਧਾ/ਯਧੀ: ਕਰ ਵਿਖਾਣਾ
ਮਿਹਣਾ ਦਿਤਾ ਸੀ, ਹੱਟੀ ਤੇ ਵਾਹੀ ਨਾਹ ਕਰ ਸਕਨੈ, ਉਹ ਡੁਹੀ ਯਧੇ ਪਏਨ।
(ਮਿਹਣਾ ਦਿਤਾ,ਹੱਟੀ ਤੇ ਵਾਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਕੀਤੇ ਪਏ ਨੇ)
ਯੱਭ; ਔਖੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਡਾਢਾ ਸੂਹਣਾ ਕੰਮ ਟੁਰਦਾ ਪਿਆ ਹਾਈ, ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਯੱਭ ਪੈ ਗਿਐ।
(ਬੜਾ ਸੋਹਣਾ ਕੰਮ ਚਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮੁਕਦਮੇ ਦੀ ਔਖੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪੈ ਗਈ ਹੈ)
ਯਭੋਕੇ: ਧੱਕੇ
ਆਖੇ ਜੋ ਨਾਹੀ ਲਗਾ, ਵੱਦੈ ਯਭੋਕੇ ਖਾਂਦਾ।
(ਆਖੇ ਜੋ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਗਾ, ਫਿਰਦੈ ਧੱਕੇ ਖਾਂਦਾ)
ਯਰਕਾਨ: ਪੀਲੀਆ
ਯਰਕਾਨ ਥਿਆ ਪਿਆ ਹਿਸ, ਰਹੁ ਪਿਲਾਉਸ।
(ਪੀਲੀਆ ਹੋਇਆ ਪਿਆ ਹੈ, ਗੰਨੇ ਦਾ ਰਸ ਪਿਲਾ ਦਿਉ)
ਯਲਗਾਰ: ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੱਲਾ
ਧਾੜਵੀਆਂ ਦੀ ਯਲਗਾਰ ਕੂੰ ਸਿੰਘਾਂ ਠੱਲ ਘਿਧੈ।
(ਧਾੜਵੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੱਲੇ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾ ਠੱਲ ਲਿਆ ਹੈ)
ਯਲ-ਵਿਲੱਲੀਆਂ: ਲਲੂਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਸਿਧਰੇ ਦੀਆਂ ਯਲ-ਵਿਲੱਲੀਆਂ ਦੇ ਮਜ਼ੇ ਪੈ ਚੈਂਦੇ ਹੋ।
(ਸਿਧਰੇ ਦੀਆਂ ਲਲੂ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲਾਂ ਤੇ ਮਜ਼ੇ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹੈ)
ਯਾ: ਜਾਂ
ਯਾ ਖਰਚਾ ਬੰਨ੍ਹ ਤੇ ਰਲਿਆ ਰਾਹੇ, ਯਾ ਨਿਕਲ ਵੰਞ।
(ਜਾਂ ਖਰਚ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰਲਿਆਂ ਰਹੁ ਜਾਂ ਨਿਕਲ ਜਾ)
ਯਾਕ: ਚਿਲਾਅ
ਯਾਂਕ ਮਤ, ਕੈਂਹ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਤੈਂਡੀ ਪੁਕਾਰ।
(ਚਿਲਾਅ ਨਹੀਂ, ਕਿਸੇ ਤੇਰੀ ਪੁਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੁਣਨੀ)
ਯਾਤਨਾ: ਤਸੀਹੇ
ਜਸੂਸ ਕੂੰ ਬਹੂੰ ਯਾਤਨਾ ਡਿੱਤੀ ਪਰ ਭੇਤ ਨਿਸ ਡਿੱਤਾ।
(ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦਿਤੇ, ਪਰ ਭੇਤ ਉਸ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ)
ਯੋਗ: ਲਾਇਕ
ਲੁਟੀ ਆਬਰੂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਹਿ ਯੋਗ ਨਾ ਰਹੀ।
(ਲੁੱਟੀ ਇਜ਼ਤ ਨਾਲ ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਲਾਇਕ ਨਾਂਹ ਰਹਿ ਗਈ)
ਯੋਨੀ: ਜੂਨ
ਆਧੇ ਹਿਨ ਚੁਰਾਸੀ ਲੱਖ ਯੋਨੀਆਂ ਹਿਨ, ਕਹਿੰ ਗਿਣੀਆਂ ਹਿਨ।
(ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ 84 ਲੱਖ ਜੂਨਾਂ ਨੇ, ਕਿਸੇ ਗਿਣੀਆਂ ਨੇ)
(ਰ)
ਰਈ: ਲਿਹਾਜ਼/ਪੱਖ ਪਾਤ
ਉਸਤਾਦ ਕੈਂਹ ਨਾਲ ਰਈ ਨਾ ਕਰੇ, ਰੋਸ ਰਾਂਧੈ।
(ਅਧਿਆਪਕ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਪੱਖਪਾਤ ਨਾ ਕਰੇ, ਰੋਸ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ)
ਰਈਅਤ: ਪਰਜਾ
ਰਾਜਿਆਂ ਵੇਲੇ ਰਈਅਤ ਹੂੰਦੀ, ਹੁਣ ਰਈਅਤ ਆਪ ਹੇ ਰਾਜਾ।
(ਰਾਜਿਆਂ ਵੇਲੇ ਪਰਜਾ ਹੁੰਦੀ, ਹੁਣ ਪਰਜਾ ਆਪ ਹੈ ਰਾਜਾ)
ਰਈਸ: ਧਨੀ/ਅਮੀਰ
ਰਕਸ ਤਾਂ ਰਈਸਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਗ਼ਲ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਲਈ ਰਿਜ਼ਕ।
(ਨਾਚ ਤਾਂ ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ ਮੌਜ ਮੇਲੇ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਰੋਟੀ)
ਰਸ਼ਕ: ਰੀਸ/ਈਰਖਾ
ਚੰਗੇ ਨਾਲ ਰਸ਼ਕ ਚੰਗਾ ਪਰ ਅਨਮਤੀਆਂ ਨਾਲ ਰਸ਼ਕ ਨਾ ਰਖੋ।
(ਚੰਗੇ ਦੀ ਰੀਸ ਚੰਗੀ ਪਰ ਦੂਜੇ ਫ਼ਿਰਕੇ ਨਾਲ ਈਰਖਾ ਨਾ ਰਖੋ)
ਰਸਨਾ: ਜੀਭ
ਮਿੱਠੀ ਰਸਨਾ ਪਿਆਰ ਵਧਾਵੇ ਤੇ ਕੌੜੀ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ।
(ਮਿੱਠੀ ਨਿੰਮਰ ਜੀਭਾ ਪਿਆਰ ਵਧਾਏ ਤੇ ਕੌੜੀ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ)