ਬਾਰਾਂ ਮਾਂਹ ਵਿਚ ਮਨਸਕ ਤੇ ਪਾਕ੍ਰਿਤਕ ਵਿਸਤਾਰ ਚਿਤਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤਾਂ ਵਰਣਨ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਬੇਅੰਤ ਕਵੀਆ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰੂਪ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਅਸਲ ਵਿਚ, ਬਾਰਾਂ ਮਾਂਹ, ਰੱਤ ਵਰਣਨ ਤੋਂ ਕੇਵਲ ਇਸੇ ਗੱਲ ਵਿਚ ਭਿੰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਛੇ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਦੀ ਥਾਂ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਬਿਲਕੁਲ ਸਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਸਨ--ਉਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ-ਵਰਣਨ ਉਹੀ, ਬਿਰਹੋਂ ਦੀ ਬਿਹਬਲਤਾ ਤੇ, ਅੰਤ ਵਿਚ, ਉਹੀ ਸੰਜੋਗ
ਬਾਰਹ ਮਾਸਾ
(1) “ਵਹ ਪ੍ਦ੍ਗ੍ਯਾ ਯਾ ਗੀਤ ਜਿਸ ਮੇਂ ਬਾਰਹ ਮਹੀਨੋਂ ਕੀ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਓ
ਮਾਂ ਜੋ ਸ਼ਰਾਬ ਬਲੀ
( ਸਫਾ ੭੫ ਦੀ ਬਾਕੀ )
ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਜੂਦ ਸੀ:-
(i) ਫ਼ਾਰਸੀ ਜਾਂ ਅਰਬੀ ਵਿਚ ਰਿਤੂ-ਵਰਣਨ ਜਾਂ ਬਾਰਾਂ ਮਾਂਹ ਵਾਲਾ ਰੂਪ ਮਸਊਦ
(ll) ਜੋ ਮਜ਼ਮੂਨ ਰਿਤੂ-ਵਰਣਨ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਉਹੀ ਟਕਸਾਲੀ
(lll) ਸ਼ੀਰਾਨੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਬਾਰਾਂ
'ਉਪਲਬਧ ਬਾਰਹ ਮਸੋਂ ਮੇਂ ਸਬ ਸੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ 'ਜਿਨ ਧਰਮ ਸੂਰੀ
ਬਾਰਹ ਨਾਵਉਂ' ਹੈ........ਯਹ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਕੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਕੀ ਰਚਨਾ ਹੇ........'
(ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਪਤਕਾ, ਸੰਬਤ ੨੦੧੦, ਅੰਕ ਚੌਥਾ, ਸਫ਼ਾ ੪੩੦)।
(iv) ਮਸਉਦ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਜੰਮ-ਪਲ ਸੀ ਤੇ ਦੇਸੀ ਬੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ
