ਅਨੰਦ: ਨੇਹਰਾ...ਇਬਰਾਹੀਮ...
ਕੋਰਸ 1: ਕੀ ਹੋਇਆ!
ਆਨੰਦ: (ਭਾਵਕ) ...ਮਰਦਾਨਾ... ਉਹ ਜਾ ਰਿਹੈ...
(ਮਰਦਾਨੇ ਦੀ ਖੰਘ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਨੰਦ ਉਸਨੂੰ ਬਿਠਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੋਰਸ 'ਵਾਜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ।)
ਕੋਰਸ: ਨੇਹਰਾ...; ਇਬਰਾਹੀਮ..., ਮਖਦੂਮ ਜੀਓ..., ਦਿਗਵਿਜੈ..., ਨਾਨੂੰ...
(ਰਬਾਬ ਵੱਜਦੀ ਹੈ। ਇਬਰਾਹੀਮ, ਨੇਹਰਾ, ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਰੋਣ ਵਾਲਾ
ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਧ, ਹੱਸਦੇ ਸਾਧੂ, ਬਹਾਉਦੀਨ ਮਖਦੂਮ ਤੇ ਅਬਦੁਲ
ਵਹਾਬ,ਦਿਗ ਵਿਜੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਮਰਦਾਨੇ ਦੇ ਗਿਰਦ ਬੈਠਦੇ ਹਨ।
ਮਰਦਾਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦਾ ਹੈ।
ਮਰਦਾਨਾ: ਨੇਹਰਾਂ, ਇਬਰਾਹੀਮ..., ਪੰਡਿਤ ਜੀ...ਸਭ ਆ ਗਏ!
(ਅੱਲਾ ਰੱਖੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਹੱਥ 'ਚ ਮਰਦਾਨੇ ਵਾਲੀ ਮਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ
ਥੋੜੀ ਦੂਰ ਹੀ ਖੜ ਕੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ। ਮਰਦਾਨਾ ਸੰਭਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੰਗਤ ਜੁੜ ਗਈ! ਹੁਣੇ ਆਵਾਜ਼ ਆਏਗੀ, "ਸਾਜ਼ ਉਡੀਕਦਾ ਏ
ਭਾਈ...ਵੱਜ ਕੇ ਦਿਖਾ "ਵੇਖੀਂ......, ਨਾਸ਼ੁਕਰਾ ਨਾ ਹੋ... ਜਾਈਂ!
ਮਰਦਾਨਿਆ, ਮੌਤ ਨੂੰ ਵੇਖ... ਉਹਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ! (ਅੱਖਾਂ 'ਚ
ਚਮਕ! ਹੱਥ ਨਾਲ ਉਪਰ ਵੱਲ ਕੁਝ ਟੋਹ ਕੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਬਾਬੇ
ਦੀ ਗੋਦੀ 'ਚ ਪਿਆ ਹੋਵੇ।)
(ਆਨੰਦ ਰਬਾਬ ਚੁਕਦਾ ਹੈ।)
ਆਖਰੀ ਸਵਾਲ ਬਾਬਾ ... ਧੁਨਾਂ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਦੇਹ
ਤਿਆਗਦੀਆਂ...? ਦੇਖ ... ਇਹ ਸਾਜ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾ ਰਿਹੈ
...ਹੋਣ...ਅਣਹੋਣ। ਦੋਹੇਂ! ਇਹੋ ਕਿਹਾ ਸੀ ਨਾ ਤੂੰ!
(ਨੇਹਰਾ ਘੁੰਘਰੂ ਲਾਹ ਕੇ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਲਪਨਾ 'ਚ
ਬਾਬੇ ਦਾ ਹੱਥ ਘੱਟਦਾ ਹੈ।
ਨੰਗਾ ਬੰਦਾ ਦੇਖ ਜਦੋਂ... ਤੂੰ ਗਾਉਣ ਲੱਗਾ,(ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਲੇ
ਦੁਆਲੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ।) ਲੋਕ ਮਾਰਨ ਆ ਪਾਏ, (ਹੱਸਦਾ)।। ਪਹਿਲੀ
102
