ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੈ।’
ਅਚਾਨਕ ਉਹ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ’ਚ ਬੋਲਣ ਲੱਗਾ, “ਨੀਲਮਾ ਤੇਰੇ ਹੌਸਲੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ...ਜੋ ਉਸ ਵਕਤ ਵੀ ਬੁਲੰਦ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਵੇਖ ਰਿਹਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਬੁਲੰਦ ਹੈ, ਪਰ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੱਟੜਵਾਦ ਤੇ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਦੀ ਇਹ ਚੱਕੀ ਕਦ ਤੱਕ ਗਿੜਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਮਨੁੱਖੀ ਜਿਸਮ ਤੇ ਪਿੰਜਰ ਕਦ ਤੱਕ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਿਸਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਕਦ ਤੱਕ ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਇੰਝ ਹੀ ਵਹਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੋਰ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਭਾਲਦੇ ਨੇ ਏਹ।”
“ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਂਗ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੋਰ ਨੀਲਮਾ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਠਿਨ ਇਮਤਿਹਾਨਾਂ ’ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਵੇਗਾ? ਕਿੰਨੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ? ਕਿੰਨੇ ਹੋਰ ਬੱਚੇ-ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਇਸ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ ਸਹਿੰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ? ਕਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਬਿਗਾਨਿਆਂ ਵਾਂਗ ਡਰ ਤੇ ਸਹਿਮ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਜੀਵਨ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਾਂਗੇ? ਅਸਲ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਨੇਰ-ਗਰਦੀ ਨੂੰ ਰੋਕੇਗਾ ਕੌਣ? ਇਹ ਕਦ ਰੁਕੇਗੀ? ਅਮਰੀਕ ਤੇ ਉਸ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਦ ਰੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏਗੀ? ਇਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਕਦ ਜਾਗਣਗੀਆਂ? ਜਾਗਣਗੀਆਂ ਵੀ ਕਿ ਨਹੀਂ।”
92/ਰੇਤ ਦੇ ਘਰ
