'ਕਿਉਂ ਜੀ, ਐਥੇ ਮਲੋਟ ਕਿਉਂ ਨਾ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨੂੰ?'
'ਉਹ ਜੀ, ਸਾਡੀ ਭੈਣ ਵਿਧਵਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ। ਉਹ ਇਹਨੂੰ ਲੈ ਗਈ ਫੇਰ। ਅਖੇ ਮੈਂ ਰੱਖੂਗੀ ਇਹਨੂੰ ਤਾਂ। ਪਰ ਇਹਨੇ ਦਸਵੀਂ ਤਾਂ ਓਥੇ ਕਰ 'ਲੀ, ਜੀਅ ਨ੍ਹੀਂ ਲਾਇਆ। ਐਥੇ ਆ ਗਿਆ ਬੱਸ, ਆਖੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨੀ ਐ ਮੈਂ ਤਾਂ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ-ਚੰਗਾ ਭਾਈ, ਤੇਰੀ ਮਰਜ਼ੀ।'
'ਥੋਡੀ ਉਹ ਭੈਣ ਵਿਧਵਾ ਕਦੋਂ ਹੋ 'ਗੀ ਸੀ ਜੀ?' ਰਾਮ ਕਿਸ਼ਨ ਹਮਦਰਦੀ ਵਜੋਂ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਿਆ।
'ਉਹ ਜੀ, ਪਰ੍ਹੌਣਾ ਸਾਡਾ ਸ਼ਰਾਬੀ ਸੀ। ਟਿਕ ਕੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਨ੍ਹੀਂ ਸੀ। ਕਦੇ ਇਟਾਂ ਦੇ ਭੱਠੇ 'ਤੇ ਮੁਣਸ਼ੀ ਲੱਗ ਗਿਆ, ਕਦੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਕਰਿੰਦਾ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ, ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ। ਪਰ ਸ਼ਰਾਬ ਨਿੱਤ ਪੀਂਦਾ। ਆਥਣੇ ਆ ਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ। ਉਹ ਤਾਂ ਜੀ ਮਰਿਆਈ ਚੰਗਾ ਸੀ।ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸੁਖ ਨ੍ਹੀਂ ਸੀ, ਸਾਡੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ।'
'ਫੇਰ ਤਾਂ ਜੀ ਬੜਾ.....'
'ਕਿਸਮਤ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ, ਭਾਈ ਸਾਅਬ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਭਾਈ ਰੂਪੇ ਮੰਗੀ ਰਹੀ। ਓਥੇ ਵਿਆਹੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਕਾਹਨੂੰ ਪਹੁੰਚਦੀ ਉਹ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਨੂੰ।'
ਭਾਈ ਰੂਪੇ ਦਾ ਨਾਉਂ ਸੁਣ ਕੇ ਰਾਮ ਕਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕੰਨ ਚੁੱਕੇ। ਝਟ ਪੁੱਛਿਆ- 'ਭਾਈ ਰੂਪੇ ਜੀ?'
ਬਿੱਟੂ ਉੱਠ ਕੇ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਟਰੇਅ ਵੀ ਲੈ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ।
ਹਾਲੇ ਤਕ ਸਤਪਾਲ ਨੇ ਘਰ ਆਏ ਮਹਿਮਾਨ ਦਾ ਨਾਉਂ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਪਿਛਲਾ ਪਿੰਡ ਵੀ ਕੋਈ ਹੈ। ਪੁੱਛਦਾ ਤਾਂ ਗੱਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੀ। ਦੱਸਣ ਲੱਗਿਆ, 'ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਥੋਡੇ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਕੋਲ ਈ ਭਾਈ ਰੁਪੇ ਪਿੰਡ ਮੰਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਮੰਗੀ ਰਹੀ ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ। ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜੈਦਾਦ ਆਲੇ ਬੰਦੇ ਸੀ। ਮੁੰਡਾ ਖੇਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਊਂ ਦਸ ਜਮਾਤਾਂ ਪਾਸ ਸੀ। ਪਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਓਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਫਖਰਸਰ ਆਇਆ। ਸਾਡਾ ਪਿਛਲਾ ਪਿੰਡ ਫਖਰਸਰ ਐ ਨਾ ਜੀ। ਦੱਸਿਆ, ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਨਾਉਂ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਂ ਹੈ ਨ੍ਹੀਂ। ਊਂ ਮੁੰਡਾ ਹੈ ਪੁੱਤਾਂ ਆਂਗੂੰ ਈ ਪਾਲਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ! ਮੇਰੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੜੇ ਵਹਿਮੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸੀ। ਝੱਟ ਥਿੜਕਗੇ। ਵਚੋਲੇ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹਾ। ਵਚੋਲਾ ਤਾਂ ਅੱਗ ਭਬੂਕਾ ਹੋ ਉੱਠਿਆ। ਕਹਿੰਦਾ ਥੋਨੂੰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਨ੍ਹੀਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਨ੍ਹੀਂ। ਆਵਦੀ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਦਿਓ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਾਵਬ।' ਰਾਮ ਕਿਸ਼ਨ ਖਿੰਡਿਆ-ਉਖੜਿਆ ਜਿਹਾ ਪੂਰਾ ਚੁਕੰਨਾ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਾ ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੁੰਗਾਰਾ ਭਰਿਆ- 'ਫੇਰ ਜੀ?'
'ਵਚੋਲੇ ਨੇ ਝੱਟ ਓਸ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਕਿਤੋਂ ਹੋਰ ਸਾਕ ਲਿਆ 'ਤਾ ਜੀ, ਮ੍ਹੀਨੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਾਡਾ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਪਿੰਛੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ
ਰੁਖ
43
