"ਮੈਂ ਹਰੇਕ ਮਾਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਦਿਆਂਗਾ — ਕਿਉਂ ਤਾਰੋ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹੋਰ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਖਾ ਸਕੇਂਗੀ?" ਜੀਉਣੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
"ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਲਈ ਵਢੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹਾਂ — ਉਹ ਜਾਣੇ - ਭਾਵੇਂ ਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਉਹ ਕੁਟ ਕੁਟ ਕੇ ਭੋਂ ਕਰ ਦੇਣ, ਮੈਂ ਫੇਰ ਦਸਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਵਾਂਗੀ।"
"ਤਾਂ, ਜਾਹ ਤਾਰੋ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਾਰਾ ਹੀਲਾ ਸੋਚ ਲੈਣ ਦੇ।"
ਤਾਰੋ ਚਲੀ ਗਈ। ਜੀਉਣਾ ਦਲ੍ਹੀਜਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਬਹਿ ਗਿਆ, ਤੇ ਦੁਪਹਿਰਾਂ ਤਕ ਉਥੇ ਹੀ ਬੈਠਾ ਕਈਆਂ ਨੇ ਵੇਖਿਆ।
ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਚੈਤ ਜੁੜੀ, ਤੇ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਆ ਇਕੱਠਾ ਹੋਇਆ। ਜੀਉਣੇ ਨੂੰ ਚੌਂਕੀਦਾਰ ਸਦਣ ਆਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਪਰ੍ਹੇ ਵਿਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਪੈਂਚਾਂ ਦੇ ਅਗਾੜੀ ਜਾ ਖਲੋਤਾ। ਉਹ ਅਗੇ ਭੀ ਬੜਾ ਬੇ-ਪਰਵਾਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਪਰ ਅਜ ਤੇ ਉਸ ਕੋਈ ਨਿਰਨਾ ਪੱਕਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
"ਕਿਉਂ ਜੀਉਣਿਆਂ, — ਇਹ ਕੀ ਉਪੱਦਰ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਈ? ਧਰਮ ਈਮਾਨ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਮੁਢੋਂ ਪੁਟ ਘਤੀਆਂ ਨੀ?" ਇਕ ਪੈਂਚ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੇ ਪੂਰੇ ਅਭਿਮਾਨ ਵਿਚ ਆਖਿਆ।
"ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਗਲ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ।" ਜੀਉਣਾ ਗੰਭੀਰ ਖਲੋਤਾ ਰਿਹਾ।
"ਓਏ, ਜਾਤ ਕੁਜਾਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵੇਖਣੀ?" ਦੂਜੇ ਨੇ ਤਾਹਨਾ ਮਾਰਿਆ।
"ਅਗੇ ਤੇ ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਸੀ — ਤੇ ਜੇ ਕਦੇ ਕੋਈ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਵੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਜਾਤ ਕੁਜਾਤ ਦੀ ਰੋਕ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਜਾਪੀ ਸੀ — ਪਰ ਅਜ ਤੁਸਾਂ ਮੇਰਾ ਸਾਰਾ ਭਰਮ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਏ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਕਰਾ ਸਕੋਗੇ ਤੇ ਨਾ ਮੇਰੀ ਮਰਜੀ ਮੋੜ ਸਕੋਗੇਂ।" ਜੀਉਣੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਸੀ।
22
