ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਘੋਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਆਂਕੜੇ ਛਾਪ ਕੇ, ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਕੋਈ ਵਧੀਆ ਨਤੀਜੇ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੇ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਕਹੇਗਾ ਕਿ ਨੌਜਾਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ੇ ਲੈਣ ਦੀ ਦਰ 67.3 ਫੀਸਦੀ ਹੈ (ਦਸ਼ਮਲਵਾਂ ਤੱਕ ਆਂਕੜੇ) ਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਬੰਦਾ ਕਹੇਗਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਛੇਵਾਂ ਦਰਿਆ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਕਸੂਰ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਵੱਡਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਦੇ ਹਨ ਨੌਜਵਾਨ। ਖੁਦ 'ਪੀੜਤ ਧਿਰ' ਜੋ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਆਪ ਹਨ। ਹੈ ਨਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ।
'ਪੀੜਤ ਧਿਰ' ਨੂੰ ਹੀ ਨਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੀੜਤ ਧਿਰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਚਦੇ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ 'ਪੀੜਤ ਧਿਰ' ਨਾ ਸਮਝ ਕੇ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੌਜ ਲੈਣ ਵਾਲੀ, ਬੇਕਾਰ, ਗੈਰ-ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਜਾਂ ਇਸ ਸਮਝ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨੌਜਵਾਨਾਂ/ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾੜਣਾ ਜਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸਗੋਂ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਖਾਈ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚ ਫਾਸਲਾ ਵਧਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਿਗਾੜ ਵੱਧ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ ਫੜਿਆਂ ਜਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਨਜਿੱਠਣ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆ ਕੁਝ ਦੇਰ ਲਈ ਤਾਂ ਹੱਲ ਹੋਈ ਜਾਂ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਆਈ ਜਾਪਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਲਈ ਹੀ ਇਹ ਉਪਰਾਲਾ- ਨਸ਼ਿਆ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ- ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮੇਰੀ ਇਹ ਸਮਝ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਪਿੱਛੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਅਗਿਆਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਅਣਗਹਿਲੀ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਵੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੱਲ ਏਨੀ ਨਵੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸੋਚੀਏ ਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਇਹ ਸਮਝ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਪੜੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਰਅਸਲ ਅਸੀਂ ਸੁਚੇਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਮਾਂ ਪਿਉ ਦੀ ਅਗਿਆਨਤਾ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਤਾਂ ਇਹ ਸਿਲੇਬਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਮਾਧਿਐਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਸਿਲੇਬਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪਹਿਲੂ ਤਾਂ ਹੀ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੋਜ਼ ਪਰਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਸ਼ਗਿਰਦਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸਬਕ ਵੇਲੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ- ਅਧਿਆਪਕ ਮੇਜ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਸ਼ਗਿਰਦ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ- ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ, ਜਿਸ ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਛਾਵਾਂ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ, ਅਧਿਆਪਕ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ।
ਜਰੂਰਤ ਹੈ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਮ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ, ਮਾਨਸਕ ਤੌਰ ਉਤੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਥਾਂ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਮੋਹਰੀ ਗੁਣ ਬੱਚੇ ਦੇ ਆਤਮਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ
ਬੱਚੇ ਕਦੇ ਤੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ/ 10
