________________
ਰੋਡਾ-ਜਲਾਲੀ ਮੈਂ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਪਠਾਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ‘ਪਰਤਾਪੀ' ਅਤੇ 'ਕਿੱਸਾ ਪਰਤਾਪੀ ਨਾਰ ਦਾ' ਕ੍ਰਿਤ ਗੋਲਕ ਚੰਦ, ਚੌਧਰੀ ਘਸੀਟਾ ਅਤੇ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦੇ 'ਕਾਕਾ ਪਰਤਾਪੀ' ਬਾਰੇ ਕਿੱਸੇ ਲਿਆਂਦੇ। ਇੰਦਰ ਬੇਗੋ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤ ਕਥਾ ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਤ ਕਿੱਸੇ ਦਰਜ਼ੀ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ, ਪੂਰਨ ਚੰਦ, ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਅਤੇ ਛੱਜੂ ਸਿੰਘ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਹਨ। 'ਸੋਹਣਾ-ਜੈਨੀ’ ਨੂੰ ਵੀ ਕਵੀ ਜਲਾਲ, ਬਖਸ਼ੀ ਈਸਾਈ ਅਤੇ ਮੁਨਸ਼ੀ ਖਾਹਸ਼ ਅਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਕਿਸ਼ੋਰ ਚੰਦ ਬੱਣੋਵਾਲੀਆ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਬੂਟਾ ਗੁਜਰਾਤੀ ਨੇ ‘ਰੋਡਾ-ਜਲਾਲੀ' ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਿੱਸੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸਨ ਤੇ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ? ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜਾਂ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਖੋਜ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ? ਕੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਖੋਜ ਠੀਕ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਤੁਰ ਰਹੀ ਹੈ ? - ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਖੋਜ-ਕਾਰਜਾਂ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ-ਚੁੱਪ ਹੀ ਭਲੀ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਖੋਜ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ। ਅੱਜ-ਕਲ੍ਹ ਬਹੁਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀ ਤਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹਿ ਕੇ ਹੀ ਕਿਤਾਬੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ-ਜਾ ਕੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ਼ ਸਮਝਣ ਤੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਟਾਲਾ ਹੀ ਵੱਟਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।ਕੇਵਲ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਹੀ ਖੋਜ ਨਹੀਂ ਹੈ,ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਵਹਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਖੋਜ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਡਮੁੱਲੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ? ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖਿੰਡੇ-ਪੁੰਡੇ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਯਾਨਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ-ਗਰਾਈਂ ਜਾ ਕੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਸਹਿਤ ਸ.ਸ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ, ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ, ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ, ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ, ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਨੈਂ ਝਨਾ), ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ, ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ: ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ, ਕਿਰਪਾਲ ਕਜ਼ਾਕ, ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਂ ਅਹਿਮ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤਮਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਨਵੇਂ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਗ੍ਰਹਿਕਾੱ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਆਸਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ?
- ਇਕਬਾਲ ਕੌਰ ਸੌਂਦ, ਐਨ. ਕੌਰ, ਡਾ. ਰਾਜਵੰਤ ਕੌਰ, ਪ੍ਰਭਸ਼ਰਨਜੋਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਡਾ. ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਮੈਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਆਸਾਂ ਹਨ।
177/ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਆਰਸੀ
