مُکھ بندھ
قوماں تے دیساں دا وڈا تے امٹ سرمایہ اونہاں دا ساہت ہندا ہے اتے ساہت دا سوما تے آدھار بھاشا ہندی ہے۔ بھاشا دی سرکھیا اوسدے شبد انکݨ وچ ہے۔ شبداں دا اِکتر جاں سنگرہ کرنا بھاشا وکاس دا مول کارج ہے۔ شبد کوش ایس کارج دا سپھل پریݨام ہندے ہن۔
امیر بولی آپݨے بولے جاݨ والے کھیتر وچ پہلاں کسے خاص علاقے جاں پرانت دی حد تک سیمت ہندی ہے، پر آپݨے پربھاو، وشیش گُݨاں، سُکھین تے ٹکسالی اُچارن کرن آپݨے چارے پاسے لگدے حد بنیاں پُر وی چھا جاندی ہے تے آپݨا پراݨا جاں نجی علاقائی روپ تج دیندی ہے۔ فارسی کسے ویلے ایران دے کیول فارس پرانت دی بولی سی، دوجے پرانتاں دیاں بولیاں اوس دیاں اُپ بولیاں سن۔ پر اوہ آپݨی شکتی تے شرینی کارن سارے ایران پُر چھا گئی تے اج فارسی ایران دی راجسی بولی ہے۔ ایسے طرح بھارت وچ وکھ وکھ علاقیاں جاں پرانتاں دیاں بولیاں پراکرتاں دے روپ وچ بھارت دے وڈے وڈے بھاگاں پُر راج کردیاں رہیاں۔ اج دی بولی بھوت کال دی اُپ بولی سی، جاں ایوں کہو کہ اُپ بولی ہی اصل ٹکسالی تے پرماݨیک بولی نوں جنم دیندی ہے۔ بولی تے اُپ بولی دا اٹُٹ تے گہرا سبندھ ہے۔ جنیاں کسے بولی دیاں ودھیریاں اُپ بولیاں ہوݨگیاں، اُنی ہی اوہ امیر، وشال تے پربھاوشالی منی جاوےگی۔ پنجابی شاید ایس پکھ توں وڈیاں امیر بولیاں وچوں ہے، ایس دیاں اٹھ اُپ بولیاں منیاں گئیاں ہن۔
پنجابی وبھاگ دی مول ویونت انُسار جتھے پنجابی اک سوِستھار کوش تیار کیتا جاݨا نسچت ہے اوتھے پنجابی دیاں اُپ بھاشاواں دیاں شبداولیاں دا سنگرہ کرنا وی ایسے کاریکرم وچ شامل کیتا گیا ہے۔ ایہہ کم اونہاں وشیش علاقیاں وچ پھر کے لوکاں دے موہاں وچوں بولدے شبداں نوں اکتھیاں کرن نال ہی سنبھو جاں سپھل ہویا سمجھیا جا سکدا ہے۔ ایس کم لئی اُچیچے اُپ بولی ماہر نیُکت کیتے گئے۔ ہݨ تک اسیں ’پوٹھوہاری‘ تے ’پوادھی‘ دے شبد سنگرہ سنپورن کر چکے ہاں۔ ایہہ پاٹھکاں دے ساہمݨے ہن۔ ’ملوئی‘ پُر کم ہو رہا ہے۔ ’کانگڑی‘ پُر وی وگیانک ڈھنگ نال کم جاری ہے۔ ’لہندی‘ پُر انگریزاں ولوں پہلاں بہت کم چکا ہے۔ جیوکس تے ولسن دے ’لہندا کوش‘ ایس پاسے کیتے گئے چنگے جتناں وچوں کہے جا سکدے ہن۔ اسیں جتن کر رہے ہاں کہ اینہاں کوشاں نوں وی مُڑ چھاپ دتا جاوے۔ جمو کشمیر دی سرکار ولوں ’ڈوگری‘ پُر وی خاصہ نِگر کم ہو رہا ہے۔ ایس طرح پنجابی دیاں بھاکھاواں دے شبد کوش شیگھر ہی ساڈے ساہمݨے آ جاݨگے، تے ایوں ساڈی ایس یوجنا دیاں انتم کڑیاں پُوریاں ہو جاݨگیاں۔
پوٹھوہاری دا ایہہ شبد کوش آپ دے ہتھاں وچ ہے۔ اساں آپݨے ولوں پُورا جتن کیتا ہے کہ ایہہ آپݨے آپ وچ اک مکمل کوش ہووے، پر دیش دی ونڈ اُپرنت دے وڈیاں اوکڑاں ایس شبد سنگریہہ دے راہ وچ پیش آیاں۔ اک تاں، اوہ سارا علاقہ، جتھوں دی ایہہ اُپ بولی ہے، پچھمی پاکستان وچ رہݨ کارن ساڈے اُپ بولی ماہر سری درشن سنگھ ’آوارا‘ لئی اپہنچ ہو گیا اتے اسیں بہت سارے اجیہے شبد اِکتر نہیں کر سکے، جیہڑے پوٹھوہار دے پنڈاں وچ جا کے تے لوکاں دے موہوں سُݨ کے ایس سنگرہ وچ سنکلت کیتے جا سکدے سن۔ دوجے اُدھروں
