ਕਸ਼ਾਤਸਕੀ ਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਗੁਜ਼ਾਰ ਦਿਤੇ। ਨੌਵੇਂ ਮਹੀਨੇ ਗੁਬੇਰਨੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹੋਰ ਤੀਰਥ-ਯਾਤ੍ਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਰੈਣ-ਬਸੇਰੇ ਵਿਚ ਪੁਲੀਸ ਵਾਲੇ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਰੋਕ ਲਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਰਾਤ ਕੱਟੀ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਪਾਸਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਥਾਣੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਥੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਾਸਪੋਰਟ ਕਿਥੇ ਹੈ। ਤੇ ਉਹ ਕੌਣ ਹੈ? ਉਸਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਪਾਸਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਦਾਸ ਹੈ। ਆਵਾਰਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਉਸ ਉਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਵਿਚ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ।
ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਵਿਚ ਉਹ ਇਕ ਅਮੀਰ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਗਾ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਾਲਕ ਦੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਿਮਾਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
9
"ਸੋ ਤੁਹਾਡਾ ਕਹਿਣਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕੀ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਕੀ ਮਾੜਾ; ਕਿ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਹੈ, ਕਿ ਮਾਹੌਲ ਹੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮਾੜਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਖਿਆਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਸਬੱਬ ਦੀ ਹੈ। ਤੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।"
ਸਾਡੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਈਵਾਨ ਵਾਸੀਲੀਏਵਿਚ ਨੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਜਿਹੜੀ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਹਾ ਨਿੱਜੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੋਕ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਹੀ ਕਿ ਬੰਦਾ ਆਪੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕੀ ਚੰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਕੀ ਮਾੜਾ, ਪਰ ਈਵਾਨ ਵਾਸੀਲੀਏਵਿਚ ਦਾ ਢੰਗ ਹੀ ਐਸਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਬਹਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਖਿਆਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਗ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚੋਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਸਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਅਕਸਰ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਏਨਾਂ ਖੁਭ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਸੁਨਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸਲਈ ਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਏਨੇ ਜੋਸ਼ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ।
ਐਤਕੀਂ ਵੀ ਉਸਨੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ।
"ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਢਲੀ ਏ, ਨਾ ਕਿ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ-ਮਾਹੌਲ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਾਰਨ।"
"ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ?" ਅਸੀਂ ਪੁੱਛਿਆ।
