ਪੰਨਾ:ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ.pdf/66

ਇਸ ਸਫ਼ੇ ਦੀ ਪਰੂਫ਼ਰੀਡਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ

________________

ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਰੌਲਟ ਰੀਪੋਰਟ ਵਿਚੋਂ ਉਪਰ ਦਿਤੇ ਗਏ ਹਵਾਲੇ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਉਤਪਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਪਸ਼ੱਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਲਾ: ਹਰਦਿਆਲ ਨੇ ਯੂਰਪ | ਸਭ ਤੋਂ ਵਡਾ ਭੁਲੇਖੇ ਵਾਲਾ ਕਿਆਸ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਚ ਜੋ ਅਮੀਕਾ ਅੰਦਰ ਮੁਹਿਮ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪਲੈਨ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਜਰਮਨੀ ਜਾਂ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਬਣਾਈ, ਉਹ ਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਦੀ ਲਾ: ਹਰਦਿਆਲ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਕਿਸੇ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਅਤੇ ਤਰੀਕਾਕਾਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਵੀ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਹੋ ਸਕਦਾ “ਸੈਨਵਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿਚ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਕੱਦਮਾਂ ੨੨ ਨਵੰਬਰ ਹੈ ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ੧੯੧੭ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਵਿਚ ਇਸਤਗਾਸੇ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਖਿਚ ਖਿਚਾਕੇ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਇਸ ਹਵਾਲੇ ਨੂੰ ਜਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗਵਾਹੀ ਮੁਤਾਬਕ, ਜਰਮਨ ਏਜੰਟਾਂ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਬੁਝ ਕੇ ਗੋਲ ਮੋਲ ਲਫਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਵਿਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਹਰਦਿਆਲ ਅਤੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਨੀਯਤ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਨਾ ਨੇ ੧੯੧੧ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ । ਰੌਲਟ ਰੀਪੋਰਟ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਹਿੰਦੀ (Campaign) ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪਲੈਨ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਵਿਰੁਧ ਕੇਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ । ਇਸ ਇਸ ਸਕੀਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ ਵਿਚ ਗਦਰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਾਸਤੇ ਜੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ਪਾਰਟੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅਗਲਬੰ | ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਸੰਬੰਧੀ ਚਲੇ ਰੌਲਟ ਰੀਪੋਰਟ ਕਰਦੀ । ਮੁਕਦੱਮਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਬੂਤ ਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਆਇਆ ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਜਾਂ ਖਿਆਲ, ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ, ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਇਹ ਅਦਾਲਤਾਂ ਹੱਥ ਸੀ ਜਾਂ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਉਸ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਪੁਰਜ਼ਾ ਸਨ ਜਿਸ ਦੇ ਏਜੰਟ ਸਨ, ਬਹੁਤ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦਾ ਏਜੰਟ ਕਹਿਕੇ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਿਆ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਤਹਾਸਕ ਸਚਾਈ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਨਾਲ ਖੁੰਝਾਉਂਦੇ। ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦੂਸਰੀ ਵਜਾਹ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤਾਂ ਇਕ ਬੰਨੇ ਰਿਹਾ, ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇਂ ਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਸਾਰ ਯੁਧ ਛਿੜਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜ ਵਿਚ ਇਹ ਮੰਨਿਆਂ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦਾ ਪਿਛੋਂ ਲਾ: ਹਰਦਿਆਲ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਸਾਜ਼ਬਾਜ ਕੀਤੀ, ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਅਤੇ, ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਣ ਪਿਛੋਂ, ਹੁੰਦਾ*। ਤੀਸਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ, ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਗਦਰ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਵੀ ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿਆਮ, ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਫੇਲ ਹੋਣ ਪਿਛੋਂ, ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਬਰਮਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਅਫਗਾਨਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹਿੰਦ ਤੋਂ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਖੋਲ ਕੇ ਵੇਰਵਾ ਦਿਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਬਾਹਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਰੁਧ ਇਕ ਆਖਰੀ ਹੱਲਾ ਮਾਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਸਪਸ਼ੱਟ ਤੌਰ ਉਤੇ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਨਿਖੇੜਕੇ ਨਿਰਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਇਮੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਜਰਮਨੀ ਨਾਲ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ। ਸੈਨਫ਼ਾਂਸਿਸਕੋ ਮੁਕੱਦਮੇਂ ਵਿਚ ਸੰਬੰਧ ਕੱਦ, ਕਿਸ ਹੱਦ ਤਕ ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸਤਗਾਸਾ ਵਲੋਂ ਇਸ ਮੁਆਮਲੇ ਸੰਬੰਧੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤੀਸਰਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲ: ਹਰਦਿਆਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਅਵਸਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਿਆ, ਇਸ ਵਿਚ ਸਰਕਾਰੀ ਵਜ਼ੀਫਾ ਛੱਡਣ ਪਿਛੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪੱਕੀ ਰਾਏ ਨਹੀਂ ਦਿਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ । ਪਰ | ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਯੂਰਪ , ਵਿਚ ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਵਜ਼ਨ ਨਾ ਹੋਣਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ; ਭਾਵੇਂ ਰੋਲਟ ਰੀਪੋਰਟ ਵਿਚ ਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੈਨਵਾਂਸਿਸਕੋ ਮੁਕਦਮੇਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਹਰਦਿਆਲ ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਯੂਰਪ ਵਿਚਲੇ ਜ਼ਿਕਰ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਇਹ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਰ ਹਿੰਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਾਰ ਯਧ ਛਿੜਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਪਰ ਇਹ ਐਨ ਮੁਮਕਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣੀ ਸ਼ਿਆਮ ਜੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਰਮਾ ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਖੋਲਕੇ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਰਖਦੇ ਹੋਣਗੇ । ਰੌਲਟ ਰੀਪੋਰਟ (ਰੋਲਟ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਵਰਤਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ । ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰ ਹਿੰਦ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੁਫੀਆ ਕਾਗਜ਼ ਵੇਖਣ ਦੀ ਵੀ ਖੁਲ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਵਿਰੁਧ .Rowlatt Report, p. 119. ਕੇਸ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਖਾਤਰ ਉਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ tWar Speeches of sir Micheal O' Dwyer. ਦੇ ਗਰਮ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਗੱਟਾਓਲੋਂ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ) *First Case, The Connection of the ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਵਰਮਾ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ Rerolutioniste with Germany; Second Case, ਵਿਰੁਧ ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਨਾਂ ਦੇ Judgement, p. 102. ਦਹਿਸ਼ਤ ਪਸੰਦ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿੰਗਾਂ ਸਿਧੇ ਸੰਬੰਧਾਂ +Third case, Judgement, p. 61. ਦਾ । ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਲਾ: ਹਰਦਿਆਲ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਲਿਹਾਜ ਦੇ ਸਭ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਰਮ ਇਸੇ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ gSan Franoisco Trial, charge to the Jury ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨਾਂ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਹਿੰਦ ਵਾਪਸ ਆਕੇ ਸੰਨ by the Judge, p. 696. ੧੯ot ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਇਕ ਕਲਾਸ ਖੋਲੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ੪੦ Digitted by Panja Digital Library .pnjadigi.org