________________
ਲਗ ਪਈਆਂ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਨਾ ਲਾਇਆ ਜਾਏ * । ਸੰਨ ੧੯੦੬ (ਜਦ ਕੈਨੇਡਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੇਵਲ ੩੮੭ ਸੀ) ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਟੋਲਾ ਜਹਾਜ਼ ਉਤੇ ਵੈਨਕੋਵਰ ਪੁੱਜਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਉਤਰਨ ਦੇ ਲਾਇਕ ਕਰਾਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । ਪਰ ਵੈਨਕੋਵਰ ਦੇ ਮੇਅਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਅਨਸਰਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਨਾਂ ਹਿੰਦੀ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਉਤੋਂ ਉਤਰਨ ਨਾ ਦਿਤਾ ਜਾਏ। ਤਿਨ ਚਾਰ ਦਿਨ ਪੁਲਸ ਦੇ ਪਹਿਰੇ ਲਾਈ ਰੱਖੇ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਰਨ ਨਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ । ਪਰ ਇਹ ਕਦਮ ਬੇ-ਨਿਯਮਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਵਸਰ ਡਰ ਗਏ । ਤੀਜ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਪਿਛੋਂ ਚੁਪ ਕੀਤੇ ਪੁਲਸ ਦੇ ਪਹਿਰੇ ਹਟਾ ਲਏ ਗਏ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਵੜਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਸੀ. ਐਫ. ਐਂਡਰੀਉਜ਼ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬਲਵੇ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸੰਨ ੧੯੦੭ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਵੈਨਕੋਵਰ ਵਿਚ ਏਸ਼ੀਆਈਆਂ ਵਿਰੁਧ ਬਲਵੇ ਹੋਏ । ਹਜੂਮ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਖੁਸ਼ ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਛੇੜਿਆ ਗਿਆ । ਜਦੋਂ ਏਸ਼ੀਆਈਆਂ ਵਿਰੁਧ ਐਜੀਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਬੜਾ ਜ਼ੋਰ ਸੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਮੌਕਿਆ ਤਾੜਕੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਵਜ਼ੀਰ ਜਾਪਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ, ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਆਉਣੋਂ ਰੋਕਣ ਜਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ, ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਪਾਨ ਭੇਜਿਆ, ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਛੋਟੇ ਵਜ਼ੀਰ ਮਿਸਟਰ ਡਬਲਯੂ. ਐਲ. ਮੈਕੇਨਜ਼ੀ ਕਿੰਗ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਆਉਣੋਂ ਰੋਕਣ ਹਿਤ ਗਲ ਬਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲਸਤਾਨ ਭੇਜਿਆ । ਮਿਸਟਰ ਕਿੰਗ ਨਾ ਹਿੰਦ ਆਏ ਅਤੇ ਨਾ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਗਲ ਬਾਤ ਕੀਤੀ । ਮਿਸਟਰ ਕਿੰਗ ਦੀ ਰੀਪੋਰਟ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ੯ ਮਈ ਸੰਨ ੧੯੦੭ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਕੌਂਸਲ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਆਰਡਰ ਨੰ: ੯੨੦ ਪਾਸ ਕੀਤਾ:“ਅੱਜ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਤੋਂ ਅਤੇ ਪਿਛੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਰਫ ਓਹ ਹੀ ਉਤਰ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ) ਜੋ ਆਪਣੇ ਮਲਕ, ਜਿਸ ਦੇ ਉਹ ਅਸਲੀ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਨ, ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ (Continuous ) ਸਵਰ ਰਾਹੀਂ ਕੈਨੇਡਾ ਆਉਣਗੇ, ਉਨਾਂ ਟਿਕਟਾਂ ਉਤੇ ਜੋ ਕੈਨੇਡਾ ਲਈ ਸਿੱਧੀਆਂ ਸਵਰ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਪਰਯੰਤ (Through tickets) ਝੀਆਂ ਹੋਣ। ਹਿੰਦ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਸਿੱਧੇ ਜਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਾਂਦੇ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਆਰਡਰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਹਿੰਦੀਆਂ ਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਬਿਲਕੁਲ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ । ਸੰਨ ੧੯੧੧ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡਾ ਅੰਦਰ ੧੧੯੩੨ ਚੀਨੇ ਅਤੇ ੨੯੮੬ ਜਾਪਾਨੀ ਦਾਖਲ ਹੋਏ, ਪਰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿਚ ਕੇ ਨੱਕ ਹਿੰਦੀ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਉਤਰਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ*। ‘ਕੌਂਟਰੀਅਲ ਵਿਟਨਸ” ਨਾਮੀਂ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ “ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਨਸਲ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੀ ਰੰਗਤ ਦੇ ਤੁਅੱਸਬ ਬਾਰੇ ਨਾਕਾਬਲੇ ਰਿਸ਼ਕ ਸ਼ੋਹਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਖਣੀ ਪੜੋਸੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਖਤ ਅਤੇ ਵਰਸੁ ਹਾਂ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਟੀਆਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਡੀਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੇ ਹੋ......ਇਹ ਬੜੀ ਅਜੀਬ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਏਸ਼ੀਆਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਡੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਹਮਸ਼ਹਿਰੀ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬੇਇਜ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਰਤਾਉ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਚੀਨੇ ਜੀਅ-ਪੂਤਿ ਟੈਕਸ ਦੇ ਕੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਟੱਬਰ ਵੀ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਾਪਾਨੀ ਜੀਅ-ਪੂਤਿ ਟੈਕਸ ਦਿੱਤੇ ਬਿਨਾਂ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਬਸ਼ੱਰਤਿਕੇ ਹਰ ਇਕ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਡਾਲਰ ਹੋਣ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਵੀ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਹੋਏ, ਓਸੇ ਜਹਾਜ਼ ਉੱਤੇ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਛੇ ਹਿੰਦੀ ਇਸੜੀਆਂ ਆਈਆਂ, ਸੋਲਾਂ ਜਾਪਾਨੀ ਇਸੜੀਆਂ ਵੈਨਕੋਵਰ ਪੁੱਜੀਆਂ । ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੁਖ ਨਾ ਹੋਇਆ; ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਹਿੰਦੀ ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ (ਜੋਂ ਆਰੀਆ ਨਸਲ ਦੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੋਣ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿਚ ਸਾਡੀਆਂ ਦੁਹਰੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਭੈਣਾਂ ਹਨ) ਆਪਣੇ ਪਤੀਆਂ ਪਾਸ ਜਾਣੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਸਾਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕਾਂ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਇਸ ਜੋਸ਼ ਦਾ ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਨੂੰ ਗੋਰਿਆਂ ਦਾ ਮੁਲਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਹੈ । ਹਿੰਦੀ ਇਸੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੇਵਲ ਰਹਿਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਉੱਤਰਨ ਦਿੱਤਾ । | ਪਰ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਕਾਇਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਇਕਸਾਰ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ। ਜਿਹੜਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮੰਗਵਾਉਣ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ, ਸੰਬੰਧੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਮੁਕੱਦਮਾ ਲੜਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਧਨ ਖਰਚ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਆਪਣਾ ਪਰਵਾਰ ਕੈਨੇਡਾ ਲਿਆਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ । ਸ਼੍ਰੀ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤੀਸਰੇ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਕੇਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਬਿਆਨ (ਪੰਨਾ ੨੩੨) ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਲਈ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕੈਨੇਡਾ ਵਾਸਤੇ ਟਿਕਟ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਖਾਤਰ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਕਲਕੱਤੇ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰਦੇ ਰਹੇ । ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਪੁਲਸ ਕਲਕੱਤਾ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਸਕੱਤੂ ਸਰਕਾਰ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਪਰ ਕੁਝ ਨਾ ਬਣਿਆ | ਆਖਰ ਜੁਲਾਈ ੧੯੧੧ ਵਿਚ ਪਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ ਚਲੇ ਗਏ, ਪਰ ਉਥੇ ਵੀ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਲਈ ਟਿਕਟ ਨਾ ਮਿਲਿਆ । ਅਗੱਸਤ ਵਿਚ ਸੋਨਵਾਂਸਿਸਕੋ ਗਏ, ਇਸ ਨੀਯਤ ਨਾਲ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਰਾਹੀਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾਖਲ ਹੋਣ । ਸੈਨਫ਼ਾਂਸਿਸਕੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਟੀਨ ਵਿਚ ਰਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਜਾਹ ਇਹ ਦੱਸੀ ਗਈ ਕਿ ਓਹ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੀ ਉੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ । ਲਾਚਾਰ ਵਾਪਸ ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ ਮੁੜੇ । ਇਸ ਸਵਰ ਵਿਚ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼ੀ ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸਨ। ਉਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਵੈਨਕੋਵਰ ਦੇ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਓਟਾਵਾ ਸਰਕਾਰ ਪਾਸ ਡੇਪੂਟੇਸ਼ਨ ਭੇਜਿਆ ਸੀ
- Indians Abroad, p. 661. Modern Review, March, 1908, p. 207. Indiane Abroad, p. 528.
"Indians Abroad, p. 660.
- Indians Abroad, p. 659.
੩੧ Digitted by Digital Library www.njadigiborg
