________________
ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਗਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਥਿਆਰ ਪੁਚਾਣ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ
- ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਸੰਬੰਧੀ ਚਲੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਈਂ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਨਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉਡੀਕਦੇ ਰਹੇ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਇਹ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਥਿਆਰ ਪੁਚਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇਸ ਤੋਂ ਕਿਧਰਿਓਂ ਬਾਹਰੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਕਿਥੋਂ ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਪੁਚਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਾਤਰ ਗਵਾਹੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ।
੧੩ ਜਨਵਰੀ ੧੯੧੪ ਦੇ “ਗਦਰ” ਵਿਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਵਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਾਬਲ ਤੋਂ ਬੰਦੂਕਾਂ ਲੈਣ ਅਥਵਾ ਬਨਾਉਣੀਆਂ ਸਿੱਖਣ । ੧੯੦੭ ਵਾਲੀ ਐਜੀਟੇਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂਸਿਸਕੋ ਇਸੇ ਭਾਵ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖੀ । ਪਰ ਕਾਬਲ ਵਿਚੋਂ ਹਥਿਆਰ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਅਮਲੀ ਚੁਕੇ ਕਦਮ ਦਾ, ਨਾ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਸੰਬੰਧੀ ਚਲੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੋਰ ਕਿਧਰੇ । | ਪਿਛਲੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁਕਾ ਹੈ ਕਿ ¢ ਮਾਰਚ ੧੯੧੪ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਰਚੇ ਵਿਚ ਇਕ ਜਰਮਨ ਅਖਬਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਦਾਰੂ ਸਿੱਕਾਂ ਪਚਾਣ ਵਾਸਤੇ ਜਥੇਬੰਦ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ*। ਇਸੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਲੜਾਈ ਛਿੜਦੇ ਸਾਰ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਇਕ ਜਹਾਜ਼ ਇਟਲੀ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜ ਲਖ ਰੀਵਾਲਵਰ, ਇਕ ਲਖ ਰਾਈਫਲਾਂ, ਦਾਰੂ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਦੋ ਲਖ ਬਕਸ, ਚਾਰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਬ, ਅਤੇ ਚੌਦਾਂ ਤੋਪਾਂ ਨਿਕਲੀਆਂ । ਜਿਹੜੇ ਪੁਲਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਫਸਰ ਗਦਰ ਪਾਟੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਤਫਤੀਸ਼ ਵਿਚ ਲਗੇ ਰਹੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਮਾਨ ਅਗਲਬੰ ਕਿਸੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਸਨੱਧ ਬੱਧ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸੀ। ਤੀਸਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇਂ ਵਿਚ ਇਕ ਗਵਾਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦ ‘ਪਸ਼ਾਵਰੀਆ’ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਆਸਾਮ, ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਥਿਆਰ ਪੁਚਾਣ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਕੀਮਾਂ ਸਨ । ਤੀਸਰੇ ਮੁਕੱਦਮੇਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਵਿਚ ਹੀ ਜਾਪਾਨ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਬਾਰੇ ਇਕ . ਇਸ਼ਾਰੇ ਮਾਤਰ ਗਵਾਹੀ ਹੈ§ । ਅਗਲੇ ਕਿਸੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਲਹਿਰ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਣ ਪਿਛੋਂ, ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਜਰਮਨ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਹਾਜ਼ ਭੇਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ; ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਤੋਂ
- Isemonger and Slattery, p. 77; Mandlay Case, Judgement, p. 44.
Mandlay Case, Judgement, p. 46; Becond Case, Judgement, pp. 72-73. ਅੱਖ ਬਚਾਕੇ ਨਿਕਲਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੋ ਗਿਆ, ਪਰ ਜੋ ਕੰਢੇ ਤੇ ਪੁਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਗਾਲਬਨ ਡੁਬ ਗਿਆ*। ਇਨਾਂ ਵਾਕਿਆਤ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਰਖਦਿਆਂ ਉਪਰਲੇ ਪੈਰੇ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕੋਸ਼ਸ਼ਾਂ ਜਾਂ ਸਕੀਮਾਂ ਨਿਰਮੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦੀਆਂ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਪੱਕੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਬਿਨਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਰਾਇ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ । ਜਿਸ ਗਲ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ, “ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਧੁਰ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਜੋ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਏ, ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਕੇ ਆਸ ਨਾਲੋਂ ਘਟ ਹਥਿਆਰ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਮਾਯੂਸੀ ਹੋਈ । ਇਹ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ, ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਹੱਦ ਬਾਰੇ ਭੁਲੇਖਾ ਲਗਾ ਹੋਵੇ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਅਤੇ ਜਥੇਬੰਦੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਫੜੇ ਜਾਣ ਕਰਕੇ, ਇਸ ਭੇਦ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਹਥਿਆਰ ਕਿਥੇ ਹਨ । ਦੂਸਰੀ ਗਲ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਥੁੜ ਕਾਰਨ ਹਿੰਦ ਵਿਚਲੀ ਗਦਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਕੀਮਾਂ ਫੇਲ ਹੋਈਆਂ, ਅਤੇ ਪਿਛਲੇਰੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਚੁਕਾ ਹੈ ਕਿ ੧੫ ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਗਦਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। (ਹ) ਡਾਕੇ । ਇਹ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਗਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਪਾਸ ਮਾਇਆ ਦੀ ਬਹੁਤ ਬੁੜ ਸੀ । ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਾਤੀ ਕਮਾਈ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਦੇਸ ਆਉਣ ਦਾ ਕਰਾਇਆ, ਅਤੇ ਸਫਰ ਖਰਚ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਿਆ । ਦੇਸ ਵਿਚ ਆਕੇ ਕੀਤੀਆਂ ਅਕੱਠੀਆਂ ਵਡੀਆਂ ਵਡੀਆਂ ਰਕਮਾਂ, ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲੇ ਮੁਕਦਮੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਵੀ ਗਿਣਤੀ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਸ੍ਰੀ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ‘ਚੁਘਾ’ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਲਹਿਣਾ ਦੇਣਾ ਅਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਸੀਲੇ ਹਥਿਆਰ ਖੀਦਣ, ਬੰਬ ਬਨਾਉਣ, ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਖਰਚ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਕਾਫੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਗਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਡਾਕੇ ਮਾਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਜਬੂਰ ਹੋਏ । , ਪਹਿਲੇ ਮੁਕਦਮੇਂ ਦੇ ਜੱਜਾਂ ਨੇ 'ਡਾਕਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰਖੀ ਹੇਠ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗਦਰੀ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਹੀ ਡਾਕੇ ਮਾਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਖਿਆਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ “ਗਦਰ ਦੀ ਗੁਜ’ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਸਕੇ ਹਨ: ਦਾ ਪਹਿਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀਲ ਦੀ ਪੂ ਜਕ
- Hardinge, p. 128. Second Case, Judgement, p. 73.
'First Cise, Collection of Fundo, fea Tata ਰਪੱਧ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿੱਤਾ, ੩ ਸੋਨੇ ਦੇ ਝਾਲਰ ਅਮਰ ਸਿੰਘ “ਰਾਜਪੂਤ' ਅਤੇ ੪ ਸੋਨੇ ਦੇ ਝਾਲਰ “ਪੰਭਤ ਜਲਤ ਰਾਮ ਦਿਤੇ, ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪੱਥ ਇਛਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਸੋਂ ਖਰਚ ਕੀਤਾ, ੪੦੦ ਜਾਂ ੫੦੦ ਰੁਪੱਧ ਡਾ: ਪਰਮਾਨੰਦ ਨੇ ਇਤਾ, ਅਤੇ ੧੦੦੦ ਪੱਧ ਅਤੇ ੨੦ ਜਾਂ ੨੨ ਸੋਨੇ ਦੇ ਝਾਲਰ 'ਸੰਤ` ਵਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਰਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਿਤੇ। First Case, Individual Case of Nidbad Singh p. 1. Rowlatt Report, p. 119. Igemonger and Slattery, p. 79. . (Third Case, Judgement, pp. 52-54. ਨੂੰlbid, p. 48. ੧੦) Digitized by Panjab Digital Library/www.punjabdigib.org
