ਤ੍ਰੇਲ ਤੁਪਕੇ
ਤ੍ਰੇਲ ਤੁਪਕੇ
੧.
(ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਲੇਖਨੀ ਅੰਕਿਤ)
ਮਾਰਚ ੧੯੨੧
ਵਜ਼ੀਰ ਹਿੰਦ ਪ੍ਰੈਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਭਾਈ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ
ਮੈਨੇਜਰ ਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦੇ ਯਤਨ ਨਾਲ ਛਪੇ ।।
ਸਭ ਹੱਕ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ।
ਦੋ ਗੱਲਾਂ
੧੯੦੯ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਕਦੇ ਕਦੇ ਦੇ ਕੋਈ ਕੋਈ ਦਿਮਾਗੋਂ ਲੰਘੇ ਵਿਕੋਲਿਤ੍ਰੇ ਖਯਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਜੋ ਸੁਤੇ ਸਿੱਧ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਦੇ ਤੇ ਕਲਮ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਹੁੰਦੇ ਗਏ, ਜੋ ਤੁਰਯਾਈ ਦੀ ਸੂਰਤ ਦੇ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਫਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਤੁਰਯਾਈ ਇੱਕ ਛੰਦਕ ਚਾਲ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਜਤਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ੧-੨-੪ ਦਾ ਤੁਕਾਂਤ ਹੈ, ਤੇ ਤੀਸਰੀ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਪਹਿਲੀ ਦੂਸਰੀ ਵਿੱਚ ਖਯਾਲ ਦਾ ਉਦੈ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਉ ਹੈ, ਤੀਸਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੋੜਵੀ ਲਹਿਰ ਹੈ, ਤੇ ਚੌਥੀ ਵਿੱਚ ਭਾਵ ਪੂਰਨਤਾ ਹੈ, ਗਮਕ ਸਭਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੈ, ਪਰ ਮਾਤ੍ਰਾਂ ਲਹਾਜ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਨਤਾ ਹੈ। ਫਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੰਦ ਹੈ, ਰੁਬਾਈ, ਤੁਰਯਾਈ ਦੀ ਚਾਲ ਉਸ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਵਜ਼ਨ ਹੂ ਬਹੂ ਨਹੀਂ।
ਏਹ ਖਯਾਲ ਜੋ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਮਜ਼ਮੂਨ ਆਰਾਈ, ਖਾਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਰਨਨ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਲਿਖੇ ਗਏ, ਪਰ 'ਘਾਹ-ਪੱਤੀਆਂ' ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਨਿਮਾਣੇ ਤ੍ਰੇਲ ਦੇ ਤੁਪਕੇ ਆ ਡਲ੍ਹਕਦੇ ਹਨ, ਤਿਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ, 'ਤ੍ਰੇਲ ਦੇ ਸੂਰਜ ਸਮਰਪਤ ਵਜੂਦ' ਵਾਂਙੂੰ ਏਹ "ਸਭ ਜੋਤ ਜੋਤ ਹੈ ਸੋਇ" ਦੀ 'ਦਰਸ਼ਨ ਤਾਂਘ' ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਹਨ। ੴ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹ।।
ਹੇ ਅਸਲੀਅਤ ਇਸ ਦਿੱਸਦੇ ਦੀ,
ਸਠੂੰ ਪਰੇ ਨ ਸੱਟੇਂ ਹਾ।
ਧੁਰ ਮਰਕਜ਼ ਅਪਨੇ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ
ਠਾਟ ਅਸਾਡਾ ਠੱਟੇਂ ਹਾ।
ਵਿੱਥ ਕਿਸੇ ਤੇ ਰੱਖ ਜਿ ਸਾਨੂੰ
ਤੂੰ ਖਿੜਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣਾ ਸੀ,
ਦੀਦੇ ਦੇਖਣਹਾਰੇ ਦੇ ਕੇ
ਨਜ਼ਰੋਂ ਪਰੇ ਨ ਹੱਟੇਂ ਹਾ। ।।੧।।
'ਅਰੂਪ ਦੇ ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਤੜਫਨ'
ਤੋਂ ਬਨੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ,
ਪਰ ਰੂਪ ਦੇ ਕਰ ਸਾਮ੍ਹਣੇ
ਰੁਖ਼ ਬਾਹਰ ਦਾ ਦੇ ਰੱਖੀਆਂ,
ਦੇਖਣ ਨਜ਼ਾਰੇ ਸੋਹਿਣੇ,
ਰੀਝਣ ਤੇ ਰਚ ਰਚ ਜਾਣ, ਪਰ
ਮਿਟਦੀ ਨ ਤਾਂਘ ਅਰੂਪ ਦੀ:
ਪਲ ਰੂਪ ਤੇ, ਫਿਰ ਭੁੱਖੀਆਂ।।੨।।
ਜੀ ਮੇਰੇ ਕੁਛ ਹੁੰਦਾ ਸਹੀਓ
ਉਡਦਾ ਹੱਥ ਨ ਆਵੇ,-
ਕੱਤਣ, ਤੁੰਮਣ, ਹੱਸਣ, ਖੇਡਣ,
ਖਾਵਣ ਮੂਲ ਨ ਭਾਵੇ,
ਨੈਣ ਭਰਨ, ਖਿਚ ਚੜ੍ਹੇ ਕਾਲਜੇ
ਬਉਰਾਨੀ ਹੋ ਜਾਵਾਂ,-
ਤਿੰਞਣ ਦੇਸ਼ ਬਿਗਾਨਾ ਦਿੱਸੇ,
ਘਰ ਖਾਵਣ ਨੂੰ ਆਵੇ ।।੩।।
ਅਜਕ ਅਜਕ ਭਾਦੋਂ ਜਿਉਂ ਬਰਸਨ-
ਸੁਕ ਸੁਕ ਭਰ ਭਰ ਆਵਨ,-
ਸਿਕ ਸਿਕ ਰਾਹ ਤਕਾਵਨ ਤਤੀਆਂ,
ਮਿਟ ਮਿਟ ਫੇਰ ਖੁਲ੍ਹਾਵਨ,
ਆਸੰਙ ਘਟਦੀ ਝਮਕਣ ਸੰਦੀ,
ਤਾਂਘ ਦਰਸ ਦੀ ਵਧਦੀ:
ਭੁੱਖੀਆਂ ਦਰਦ ਰਞਾਣੀਆਂ ਅਖੀਆਂ
ਥੱਲੇ ਲੰਹਦੀਆਂ ਜਾਵਨ।।੪।।
ਘਾਹ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਪਈ ਤ੍ਰੇਲ ਹਾਂ}}
ਨੈਣ ਨੈਣ ਹੋ ਰਹੀਆਂ,
'ਦਰਸ-ਪਯਾਸ' ਵਿਚ ਨੈਣ ਭਰ ਰਹੇ,
ਪਾਣੀ ਪਾਣੀ ਹੋਈਆਂ;
'ਦਰਸ-ਪਆਸ' ਹੁਣ ਰੂਪ ਮੇਰਾ ਹੈ
ਮੈਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਨ ਬਾਕੀ;-
ਚੜ੍ਹ ਅਰਸ਼ੋਂ, ਆ ਅੰਗ ਲਗਾ, ਮੈਂ
ਵਿਛੀ ਤੇਰੇ ਰਾਹ ਪਈਆਂ। ।।੫।।
ਮੈਂ ਕੁੱਠੀ ਮੈਂ ਵਿੰਨ੍ਹੀ ਵੇ ਲੋਕਾ
ਉਸ ਕਲਗੀ ਦੀਆਂ ਅਣੀਆਂ,
ਮੈਂ ਜੇਹੀ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਲੱਖ ਪਰੋਤੀ,
ਲੱਖ ਖਲੋਤੀਆਂ ਤਣੀਆਂ।
ਵਿਝ ਦਿਲ, ਹੋਰ ਵਿਝੀਵਣ ਚਾਹੇ,
ਪੀੜ ਛਿੜੇ, ਰਸ ਚਾੜ੍ਹੇ;
ਜਿੰਦ ਨਵੀਂ ਇਕ ਜਾਗੇਨੀ, ਚਖ ਚਖ
ਉਸ ਹੀਰੇ ਦੀਆਂ ਕਣੀਆਂ ।।੬।।
ਰਾਂਝਾ ਬੈਠਾ ਤਖ਼ਤ ਹਜ਼ਾਰੇ
ਨਾਲ ਭਾਬੀਆਂ ਅੜਦਾ,-
ਕਾੱਸਾ ਅਜੇ ਚੱਕ ਹੈ ਚੜ੍ਹਿਆ,-
ਹਥ ਘੁਮਿਆਰ ਉਸ ਘੜਦਾ,-
ਹੀਰ ਸੁਰਾਹੀ ਧਉਣ ਨਿਵਾਈ
ਖਲੀ ਝਨਾਂ ਦੀ ਕੰਧੀ;-
ਸ਼ਹੁ ਦਰਯਾ ਵੱਗੇ ਨਹੀਂ ਅਟਕੇ
ਤੁਪਕਾ ਤੁਪਕਾ ਖੜਦਾ ।।੭।।
ਦਾਖਾਂ ਤੇ ਅੰਗੂਰੀ ਸ਼ੀਸ਼ੇ
ਕੁਦਰਤ ਆਪ ਬਨਾਏ,
ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਸੁਵਾਦੀ ਰਸ ਭਰ ਭਰ
ਵੇਲਾਂ ਗਲ ਲਟਕਾਏ,
ਤੂੰ ਉਹ ਤੋੜ ਮੱਟ ਵਿਚ ਪਾਏ,
ਰਖ ਰਖ ਕੇ ਤਰਕਾਏ,-
ਦੁਖ-ਦੇਵੇ ਦਾਰੂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ
ਤੂੰ ਹਨ ਆਪ ਚੁਆਏ ।।੮।।
ਸਾਡਾ ਰਾਂਝਾ ਤਖਤ ਹਜ਼ਾਰੇ
ਤਖਤੋਂ ਕਦੀ ਨ ਉਠਦਾ,
ਝੰਗ ਸਿਆਲੀਂ ਬੈਠਿਆਂ ਸਾਨੂੰ
ਖਿੱਚਾਂ ਪਾ ਪਾ ਕੁਠਦਾ;
ਆਵੇ ਆਪ ਨ ਪਾਸ ਬੁਲਾਵੇ,
ਸੱਦ ਵੰਝਲੀ ਦੀ ਘੱਲੇ:
ਕੁੰਡੀ ਪਾ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਦਾ,-
ਰੁਠਦਾ ਹੈ ਕੇ ਤ੍ਰੁਠਦਾ ।।੯।।
ਸੁਹਣੇ ਹੱਥ ਸੁਰਾਹੀ ਪਿਆਲਾ
ਦੇਖ ਦੁਖੀ ਖੁਸ਼ ਹੋਈ,
ਖੁਸ਼ ਹੋਈ ਮੁਖ ਦੇਖ ਸਜਨ ਦਾ
ਦੇਖ ਸੁਰਾਹੀ ਰੋਈ।
ਰੋਂਦੀ ਵੇਖ ਸਜਨ ਹੱਸ ਆਖੇ,-
'ਕਉੜੀ ਸ਼੍ਰਾਬ ਨ ਲਯਾਯਾ,-
'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਏਸ ਸੁਰਾਹੀ ਭਰਿਆ,
'ਪੀਏ ਤੇ ਜੀਵੇ ਮੋਈ'।।੧੦।।
ਦਿਹ ਇਕ ਬੂੰਦ ਸੁਰਾਹੀਓਂ ਸਾਨੂੰ
ਸੋਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੋੜੇ,
ਬੇਖ਼ੁਦੀਆਂ ਦੇ ਚਾੜ੍ਹ ਅਰਸ਼ ਤੇ
ਆਸ ਅੰਦੇਸੇ ਤੋੜੇ,
ਰੰਗ ਸੁਹਾਵੇ ਤੇ ਨੌਰੰਗੀ
ਪੀਂਘ ਘੁਕੇ ਆਨੰਦੀ,
ਆਣ ਹੁਲਾਰੇ ਅਮਰ ਸੁਖਾਂ ਦੇ,
ਮੁੜਨ ਨ;-ਐਸਾ ਜੋੜੇ ।।੧੧।।
ਤੋੜ ਗੁਲਾਬ ਪਸਾਰੀ ਲਯਾਇਆ
ਮਲ ਮਲ ਖੰਡ ਰਲਾਈ,-
ਭੀ ਕਉੜੱਤਣ ਰਹੀ ਸਵਾਦ ਵਿਚ
ਬਣੀ ਨ ਉਹ ਮਠਿਆਈ,
ਮੱਖੀ ਬਣ, ਕਣ ਰਸ ਜੇ ਚੁਣਦਾ,
ਤੋੜ ਨ ਆਬ ਗੁਆਂਦਾ,
ਮਾਲੀ ਨਾਲੋਂ ਨੇਹੁੰ ਨ ਟੁਟਦਾ,
ਰਸ ਪੀਂਦਾ ਸੁਖਦਾਈ ।।੧੨।।
ਡਾਲੀ ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਨ ਸਾਨੂੰ,
ਅਸਾਂ ਹੱਟ 'ਮਹਿਕ' ਦੀ ਲਾਈ!
ਲੱਖ ਗਾਹਕ ਜੇ ਸੁੰਘੇ ਆਕੇ
ਖਾਲੀ ਇਕ ਨ ਜਾਈ,
ਤੂੰ ਜੇ ਇਕ ਤੋੜ ਕੇ ਲੈ ਗਿਓਂ,
ਇਕ ਜੋਗਾ ਰਹਿ ਜਾਸਾਂ,-
ਉਹ ਭੀ ਪਲਕ ਝਲਕ ਦਾ ਮੇਲਾ-
ਰੂਪ ਮਹਿਕ ਨਸ ਜਾਈ ।।੧੩।।
'ਕਿਉਂ ਹੋਯਾ ?'ਤੇ 'ਕੀਕੂੰ ਹੋਯਾ?'
ਖਪ ਖਪ ਮਰੇ ਸਿਆਣੇ,-
ਓਸੇ ਰਾਹ ਪਵੇਂ ਕਿਉਂ ਜਿੰਦੇ!
ਜਿਸ ਰਾਹ ਪੂਰ ਮੁਹਾਣੇ,
ਭਟਕਣ ਛੱਡ, ਲਟਕ ਲਾ ਇਕੋ,
ਖੀਵੀ ਹੋ ਸੁਖ ਮਾਣੀਂ,
ਹੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਸਤੀ ਚੰਗੀ
ਰਖਦੀ ਸਦਾ ਟਿਕਾਣੇ ।।੧੪।।
ਬਾਗ਼ ਅਦਨ ਵਿਚ ਵਸਦਿਆਂ ਆਦਮ
ਕਣਕ, ਆਖਦੇ ਖਾਧੀ,-
ਧੱਕਿਆ ਗਿਆ ਬਾਗ਼ ਤੋਂ ਸ਼ੁਹਦਾ
ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਪਰਾਧੀ:
ਭਬਕੇ ਪਾ ਕੇ ਕਣਕ ਚੁਆਂਦਾ
ਰਸ ਪੀਂਦਾ ਜੇ ਆਦਮ,
ਅਦਨੋਂ ਹੋਰ ਉਚੇਰਾ ਹੁੰਦਾ,
ਅਟਲ ਮੱਲਦਾ ਗਾਧੀ ।।੧੫।।
ਨਾ ਕਰ ਤਪ ਸਿੰਗੀ ਰਿਖ ਹਠੀਏ!
ਰੁੱਸ ਨ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲੋਂ,
ਲੁਕਵੇਂ ਤੇਜ ਵਸਣ ਇਸ ਅੰਦਰ,
ਸੂਖਮ ਹਨ ਜੋ ਵਾਲੋਂ,
ਹਠ ਤੋਂ ਟੱਪ, ਰੰਗੀਜ ਰੰਗ ਵਿਚ,
ਰਸੀਆ ਹੋ ਰਸ ਜਿੱਤੀਂ,
ਇਕ ਝਲਕਾਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਏ
ਗੁਆ ਦੇਸਣ ਇਸ ਹਾਲੋਂ ।।੧੬।।
ਬੇਖ਼ੁਦੀਆਂ ਦੀ ਬੂਟੀ ਇਕ ਦਿਨ
ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਘੋਲ ਪਿਲਾਈ,
ਝੂਟਾ ਇਕ ਅਰਸ਼ ਦਾ ਆਇਆ
ਐਸੀ ਪੀਂਘ ਘੁਕਾਈ,
ਘੂਕੀ ਘੂਕੇ ਚੜ੍ਹੇ ਤੇ ਘੂਕੇ
ਢਿੱਲੀ ਕਦੀ ਨ ਹੋਵੇ:
ਚਾਟ ਲਗਾਵਣ ਵਾਲਿਆ ਸਾਈਆਂ !
ਲਾਈ ਤੋੜ ਚੜ੍ਹਾਈਂ ।।੧੭।।
ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਨੇਹੁੰ ਲਾ ਬੈਠੀ-
ਨਾਂ ਹੱਸੇ ਨਾ ਬੋਲੇ,
ਸੋਹਨਾ ਲੱਗੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹੇ
ਘੁੰਡੀ ਦਿਲੋਂ ਨ ਖੋਲੇ,
ਛੱਡਿਆ ਛੱਡਯਾ ਜਾਂਦਾ ਨਾਹੀਂ,
ਮਿਲਿਆਂ ਨਿੱਘ ਨ ਕੋਈ:
ਹੱਛਾ ਜਿਵੇਂ ਰਜ਼ਾ ਹੈ ਤੇਰੀ,
ਅੱਖੀਅਹੁੰ ਹੋਹ ਨ ਉਹਲੇ||੧੯||
ਅੱਜੋ ਪੀ ਟੇਹੁਣ ਹੀ ਪੀ ਤੇ
ਪੀਂਦਾ ਪੀਂਦਾ ਜਾਈਂ,
'ਪਿਰਮ-ਰਸਾਂ' ਦੇ ਪਿਆਲੇ ਨਾਲੋਂ
ਲਾਏ ਬੁੱਲ੍ਹ ਨ ਚਾਈਂ
ਹਰ ਦਮ ਪੀ ਟੇ ਖਵਾ ਹੋ ਰਹੁ
ਇਹ ਮਸਤੀ ਨਾ ਉਤਰੇ;-
ਕਲ ਨੂੰ ਖਬਰੇ ਕਾਲ ਆਇਕੇ
ਦੇਵੇ ਖਾਕ ਰਲਾਈ||੨੦||
ਫੜ ਫੜ ਦਿਲ ਨੂੰ ਬਹ ਬਹ ਜਾਵਾਂ
ਜਦ ਦਿਲਗੀਰੀਆਂ ਆਵਨ,
ਹਸ ਬੋਲੇ, ਹਸ ਤੱਕੇ ਸਾਂ ਜੋ
ਪਾ ਪਕੜਾਂ ਆ ਖਾਵਨ:
ਬੇ ਖੁਦੀਆਂ ਦੀ ਪੀਂਘੇ ਚੜ੍ਹਕੇ
ਕੀਕਣ ਮੈਂ ਸੁਖ ਪਾਵਾਂ,
ਹੇਠਾਂ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੋਕਾਂ
ਪਿੱਛਾ ਨਾ ਛੱਡ ਜਾਵਣ||੨੧||
ਜੇ ਉੱਚੇ ਨੂੰ ਪਕੜੇ, ਉਹ ਖੱਚੇ, ਤੂੰ ਹੰਬਲ ਮਾਰੇ । ਹੱਥ ਪਾਇਕੇ ਤਕੜੇਠੱਗ ਲਵੇਂ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉਸਦੀ . ਅਪਨੇ ਹਿਤ ਵਿਚ ਖੰਨੇ, ਪਹੁ ਪੰਧ ਤੇਰੇ ਹੋਣ ਮੋਕਲੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵਨ ਬੰਦ ਜਕੜੇ ॥੨੨॥ ਪਿੰਜਰੇ ਜ਼ਾਲਮ ਖੜਾ ਹਵਾ ਖੱਲੀ ਵਿਚ । ਪਿਆ ਪੰਛੀ ਆਖੇ, ਪੰਜਰਾ ਸੋਹਣਾ, ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਆ ਜਾਵੇਂ ਫਿਰ ਮੈਂ ਪੁੱਛਾਂ ਸਲਾਹੁਤ ਕਿੰਨਾ ਹੈ ਮਨ ਮੋਹ, ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰ ਤੋਂ ਹੀਨ ਧਰਾ ਦੇ ਕੈਦੀ ਓ ਮਰਖ ਦਲ ਕਰੜੇ, ਉਡਨਹਾਰੇ ਪੰਛੀ ਨੂੰ , ਇਹ ਸੋਹਣਾ ਹੈ ਜਿੰਦ ਕੋਹਣਾ ॥੨੩॥ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਰੰਗ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗਾ, ਮੱਠੀ ਲੱਗੀ ਬਾਣੀਵਾਹ ਵਾਹ ਕਦਰ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪਾਈ? ਛਹਕੇ ਜਾਲੀ ਭਾਣੀ, ਪਕੜ, ਪਿੰਜਰੇ ਪਾਇ, ਵਿਛੋੜਿਆਂ . ਸਾਕ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਭੱਠ ਪਵੇ ਇਹ ਕਦਰ ਤੁਸਾਡੀ
ਖੇਹ ਇਸ ਯਾਰੀ ਲਾਣੀ ॥੨੪॥ ਰਉਂ ਰੁਖ਼ਸਾਗਰ ਪੁਛਦਾ, 'ਨਦੀਏ, ਸਾਰੇ।
ਬੂਟੇ ਬੂਟੀਆਂ ਲਿਆਵੇਂ, ਪਰ ਨਾ ਕਦੀ ਬੈਂਤ ਦਾ ਗੁਦਾ
ਏਥ ਆਣ ਪੁਚਾਵਾਂ? ਨਦੀ ਆਖਦੀ, ਆਕੜ ਵਾਲੇ
ਸਭ ਦੇ ਪਦ ਮੱਕਾਂ, ਪਰ ਜੋ ਕੇ ਵਗੇ ਰਉਂ ਰੁਖ਼ ਨੂੰ ।
ਪੇਸ਼ ਨ ਉਤੇ ਜਾਵੇ? ।।੨੫।।
ਭੈ ਵਿੱਚ{{Block center|<poem> ਬੱਦਲ ਆਇਆ ਦੇਖ ਕੰਬਿਆ ਪਰਬਤ)-ਸ਼ੋਰ ਮਚਾਇਆ ਮਿੱਠੇ ਬਣ ਅੰਦਰ ਵੜ ਲੋਟੂ, ਫਿਰ ਫੇਰਾ ਆ ਪਾਇਆ? ਕੱਜਣ ਐਡਾ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆਵਾਂ, . ਲਵੇ ਲਕਾ ਜੋ ਮੈਨੂੰ। ਹੇ ਸਰਪੋਸ਼ ਜਗਤ ਦੇ ਓਲਣ, ਰੱਖੋ ਕਰਕੇ ਦਾਇਆ ॥੨੬॥ ਮਿੱਠੀ ਖਿਨ ਬੋਲਿਆ ਬੱਦਲ ਹਿਰਦਾ ਚਮਕ ਦਿਖਾਇਆ ਲੇਖਾਂ ਸਾਫ ਨ ਮੈਂ ਕੁਛ ਪੱਲੇ, ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ, ਵੱਡ ਆਇਆ ਉਹ ਦਾਤਾ, ਭੰਡਾਰੀ ਤੇ ਹੈਂ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਵੰਡਣ ਹਾਰਾ; ਭੈ ਵਿਚ ਕਾਰ ਤੁਸਾਂ ਮੈਂ ਕਰਨੀ ਸਭ ਮਾਲਕ ਦੀ ਮਾਇਆ ॥੨੭॥ ________________
ਯਾਦ ਯਾਦ ਸਜਨ ਦੀ ਹਰ ਦਮ ਰੰਹਦੀ ਲ੍ਹ ਗਈ ਡੂੰਘੇ ਥਾਈ, ਵਾਂਙ ਸੰਗੀਤ ਲਹਰ ਦੀ ਅੰਦਰ ਬਨ ਗਈ ਰਾਗ ਇਲਾਹੀ, ਦਾਰੂ ਵਾਂਗ ਸਰੂਰ ਚਾੜਦੀ, ਤਰਬ ਵਾਂਝ ਥੱਰਵੇ, ਖਿੱਚੇ ਤੇ ਰਸ ਭਿੰਨੀ ਕੱਸਕੇ ਲੱਗੇ ਫਿਰ ਸੁਖਦਾਈ॥੨੮॥ ਇਲਮ ਨੂੰ ਸਿਰ ਕਚਕੌਲ ਬਨਾ ਹਥ ਲੀਤਾ, ਅਮਲ ਪੜਿਆਂ ਦਾਅਰੇ ਛਰਿਆ, ਦਰ ਦਰ ਦੇ ਟੁਕ ਮੰਗ ਮੰਗ ਪਏ, ਭੰਨ ਤੰਨ ਕੇ ਇਹ ਭਰਿਆ ਭਰਿਆ ਦੇਖ ਮੱਛਰਿਆ ਮੈਂ ਸਾਂ, ਜਾਣਾਂ ਪੰਡਤ ਹੋਇਆ,ਟਕੇ ਨ ਪੈਰ ਓਮੀ ਤੇ ਮੇਰਾ - ਉੱਚਾ ਹੋ ਹੋ ਤੁਰਿਆ ॥੨੯॥ ਇਕ ਦਿਨ ਏ ਕਚਕੌਲ ਲੈ ਗਿਆ । ਮੁਰਸ਼ਦ ਮਹਰੇ ਧਰਿਆ ਜੂਠ ਜੁਠ ਕਰ ਉਸ ਉਲਟਾਇਆ ਖ਼ਾਲੀ ਸਾਰਾ ਕਰਿਆ ਮਲ ਮਲ ਕੇ ਫਿਰ ਧੋਤਾ ਇਸਨੂੰ ਦੀ ਮੈਲ ਇਲਮ ਦੀ ਲਾਹੀ ਦੇਖੋ, ਏ ਕਚਕੌਲ ਲਿਸ਼ਕਿਆ, ਕੰਵਲ ਵਾਂਗ ਫਿਰ ਖਿੜਿਆ!੩੦ll ________________
'ਲਮਾਂ 3795 ਸੋਈ ਸੰਗੀਤ 9 ਅਮਲੀ ਸੋਫੀ ਇਹ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਸੁਰਾਹੀਓਂ ਸਾਨੂੰ, . . ਇੱਕੋ ਹੀ ਦੇਹ ਸਾਈਂ, ਅੱਧੀ ਅੱਧ ਪਚੱਧੀ ਦੇ ਦੇ ਨਿੱਕੀ ਹੋਰ, ਗੁਸਾਈਂ ! ਇੱਕ ਵੇਰ ਇਕ ਕਣੀ ਦਿਵਾ ਦੇ, ਸੂਫੀ ਅਸੀ ਨ ਰਹੀਏ, ਇੱਕ ਵੇਰ ਦਰ ਖਲਿਆਂ ਤਾਈ ਸਾਈ, ਸੁਆਦ ਚਖਈ ॥੩੧॥ ਸੰਗੀਤ ਉੱਚੇ ਭਵ, ਵਲਵਲੇ ਸੋਹਣੇ, ਸੁਖਮਨ ਰੰਗ ਸੁਹਾਵਨ, ਸਰਦ ਮੇਹਰ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਮਿਲ ਠਰ ਠਰ ਜਮ ਜੰਮ ਜਾਵਨ:ਰਾਗ ਇਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿੱਘ ਪੁਚਾਵੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਾਵੇ: ਤਾਹੀਓ ਰਸੀਏ ਏਸ ਰਾਗ ਨੂੰ (ਪੰੜੀ ਅਰਸ਼ ਸਦਾਵਨ॥ ੩੨ ॥ ਸਾਬਣ ਲਾ ਲਾ ਧੋਤਾ ਕੋਲਾ, ਵਲੋਲ ਦੱਧ ਦਹੀਂ ਵਿਚ ਪਾਇਆ, ਖੰਭ ਚਾੜ, ਰੰਗਣ ਭੀ ਧਰਿਆ, ਚੰਗ ਨੇ ਏਸ ਵਟਾਇਆ ਵਿੱਛੜ ਕੇ ਕਲਕ ਸੀ ਆਈ ਬਿਨ ਮਿਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਲੰਹਦੀ ਅੱਗ ਅੱਗ ਦੇ ਲਾਕੇ ਦੇਖੋ ਚੜਦਾ ਰੂਪ ਸਵਾਇਆ॥ ੩੩॥ ________________
ਬ੍ਰਿਛ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇ ਤੰਗਦਿਲ ਲੋਕੋ, ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਉਂ ਸੜਦੇ ? ਚੌੜੇ ਦਾਉ ਅਸਾਂ ਨਹੀਂ ਵਧਣਾ, ਸਿੱਧੇ ਜਾਣਾ ਚਕਦੇ ਘੇਰੇ ਤੇ ਫੈਲਾਓ ਅਸਾਡੇ ਵਿਚ ਅਸਮਾਨਾਂ ਹੋਸਣ; ਗਿੱਠ ਥਾਉਂ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮੱਲੀ, ਅਜੇ ਤੁਸੀ ਹੋ ਲੜਦੇ ? ॥੩੪॥ ਲਾ ਮਕਾਂ . ਦਿਲ ਵਰਜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਜਾ ਖੰਹਦਾ ਓਸ ਟਿਕਾਣੇ, - ਇਕ । ਮਕਾਨੀ ਡੇਰਾ ਜਾ ਉਸਦੇ ਬੁਰਜ ਸਿਆਣੇ ਵਿਚ ਸਿਆਣ ਆਪ ਗੁਮ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ ਅਰਾਂ ਪਿਛਾਂ ਨਾ ਜੋਗਾ, ਜਦ ਮਦਾਰਸ ਵਿਚ ਗਦਕ ਪਰ ਦੇਸ ਨਾ ਕੁਝ ਜਾਣੇ ॥ ੩੫ ॥ ਉੱਚੀ ਨਸ਼ਰ ਉੱਚਾ ਉੱਠ ਜ਼ਮੀ ਤੋਂ ਪਿਆਰ, ਨੇ ਅੱਖ ਰੱਖ ਨੇ ਲਾਏ,-- ਉਹ ਕਿਉਂ ਰਿਕੇ ਗੋਡਿਆਂ ਪਰਨੇ ਜੋ ਅਸਮਾਨੀ ਜਾਏ ? ਦੀ ?, ਮਜ਼ ਤੇ ਹਿਮਤ ਉੱਚੀ, ਈ। ਉੱਚਾ ਰੱਖੀ, ਅਰਜੀ ਭਾਣ ਜਿਹਦੇ ਹੋ ਪੱਲੇ ਉਹ ਕਿਉਂ ਭੁੰਜੇ ਆਏ ?॥੩੬॥ ________________
ਦੁਵੱਲੀ ਤਟ ਤੇ ਬੈਠ ਮੁਨੀ ਜੀ ਬਾਂਕੇ a ਦਹੀ ਵੱਲੀ ਹੀ ਝਾਕ ਰਹੇ, ਥਲ ਵੰਨੇ ਫਿਰ ਜਲ ਵੰਨੇ ਤੇ ਫਿਰ ਥਲ ਫਿਰ ਜਲ ਤਾਕ ਰਹੇ ਗੁਰਦ ਪੈਣ ਤੇ ਭੱਜਣ ਕੋਲੋਂ ਦਹ ਗੱਲੋਂ ਇਉਂ ਪਾਕ ਰਹੇ ਪਰ ਆਖਰ ਨੂੰ ਅੰਨ ਪਾਣੀਓਂ ਵਾਂਜੇ ਗਏ ਫਾਂਕ ਰਹੇ ॥ ੩ ॥ ਕਿਵੇਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅੱਖਾਂ ਮਸਤਾਂਦਾ । ਪਾ ਤਣਾਵਾਂ ਕੱਸਦਾ, ਫਪੀਂਦਾ ਨਾਟਾਂ ਜੋ ਜਾਣ ਨ ਝੱਲੀਆਂ ਮਨ ਨੂੰ ਪਾਪਾ ਦੱਸਦਾ ਬੁੱਲਾਂ ਤੇ ਬਹ ਕਦੇ ਆਪ ਆ . ਹੱਸੇ, ਰਸੇ, ਰਸਾਵੇ, ਅੰਦਰ ਵੜੇ, ਵਲਵਲੇ ਛੇੜੇ ਤੁਣਕੇ ਦੇ ਦਿਲ ਖੱਸਦਾ ॥੩੮॥ ਮੋਹੀ ਮੱਤੀ ਤੇ ਰਸ ਲਹਰੀ ਫੜਨ ਉੱਠਾਂ, ਉਠ ਨੱਸਦਾ ਮਿਲਿਆਂ ਫਤਿਆਂ ਹੱਥ ਨ ਆਵੇ ਵੱਸ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਵੱਸਦਾ ਕੋਮਲ ਪਿਆਰ ਬੱਲਾਂ ਦੇ ਆਦਰ ਕਿਵੇਂ ਫਧੀਦਾ ਨਾਹੀਂ, ੫ ਭਲੇਵਾ ਤਿਲਕ ਜਾਂਵਦਾ, ਗਲਵਕੜੀ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ॥ ੩੯॥ ________________
ਬੂਛ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇ ਤੰਗਦਿਲ ਲੋਕੋ, ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਕਿਉਂ ਸੜਦੇ ? ਚੌੜੇ ਦਾਉ ਅਸਾਂ ਨਹੀਂ ਵਧਣਾ, ਸਿੱਧੇ ਜਾਣਾ ਚੜਦੇ ਘਰੇ ਤੇ ਫੈਲਾਉ ਅਸਾਡੇ . ਵਿਚ ਅਸਮਾਨਾਂ ਹੋਸਣ; ਗਿੱਠ ਬਾਉਂ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮੱਲੀ, ਅਜੇ ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਲੜਦੇ ? ॥੩੪॥ ਦਿਲ ਵਰਜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਜਾ ਖੰਹਦਾ ਓਸ ਟਿਕਾਣੇ,ਇਕ ਲਾ ਮਕਾਨੀਂ ਡੇਰਾ ਜਾ ਉਸਦੇ ਬੁਰਜ ਸਿਆਣੇ ਵਿਚ ਸਿਆਣ ਆਪ ਗਮ ਹੁੰਦਾ , ਰਹੇ ਅਗਾਂ ਪਿਛਾਂ ਨਾ ਜੋਗਾ; ਜਦ ਮੁੜਦਾ, ਰਸ ਵਿਚ ਗੁਟਕ ਪਰ ਦੱਸੇ ਨਾਂ ਕੁਝ ਜਾਣ ॥੩੫॥ ਉੱਚੀ ਨਜ਼ਰ ਉੱਚਾ ਉੱਠ ਜ਼ਿਮੀਂ ਤੋਂ ਪਿਆਰੇ, ਨੂੰ ਖੰਭ ਰੱਬ ਨੇ ਲਾਏ,ਉਹ ਕਿਉਂ ਰਿੜੇ ਗੋਡਿਆਂ ਪਰਨੇ ਜੋ ਉਡ ਅਸਮਾਨੀ ਜਾਏ ? ਉੱਚੀ ਨਜ਼ਰ ਤੇ ਹਿੰਮਤ ਉੱਚੀ, . ਦੁਈਆ ਉੱਚਾ ਰੱਖੀ,ਮਰਸ਼ੀ ਤਾਣ ਜਿਹਦ ਹੋ ਪੱਲ ਉਹ ਕਿਉਂ ਭੁੰਜੇ ਆਏ ? 11 ੩੬॥ ________________
ਦੁਵੱਲੀ ਤਟ ਤੇ ਬੈਠ ਮੁਨੀ ਜੀ ਬਾਂਕੇ ਦਹੀ ਵੱਲੀ ਹੀ ਝਾਕ ਰਹੇ,ਬਲਵੰਨੇ ਫਿਰ ਜਲ ਵੰਨੇ ਤੇ । ਫਿਰ ਥਲ ਫਿਰ ਜਲ ਤਾਕ ਰਹੇ ਗੁਰਦ ਪੈਣ ਤੇ ਭੱਜਣ ਕੋਲੋਂ ਸ ਦਹ ਗੱਲੋਂ ਇਉਂ ਪਾਕ ਰਹੇ ਪਰ ਆਖਰ ਨੂੰ ਅੰਨ ਪਾਣੀਓ ਵਾਂਜੇ ਗਏ ਦੁਫਾਕ ਰਹੇ॥ ੩੭ ॥ ਕਿਵੇਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਅੱਖਾਂ ਮਸਤਾਂਦਾ ਨ ਪਾ ਤਣਾਵਾਂ ਕੱਸਦਾ, ਵਧੀਦਾ ਝਰਨਾਟਾਂ ਜੋ ਜਾਣਿ ਨ ਝੱਲੀਆਂ . ਨੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪਾਪਾ ਦੱਸਦਾ ਬੁੱਲਾਂ ਤੇ ਬਹ ਕਦੇ ਆਪ ਅ ਹੱਸੇ, ਰਸੇ, ਰਸਾਵੇ, ਅੰਦਰ ਵੜੇ, ਵਲਵਲੇ ਛੇੜੇ ਤਣਕੇ ਦੇ ਦਿਲ ਖੱਸਦਾ ॥੩੮॥ ਮੋਹੀ ਮੱਤੀ ਤੇ ਰਸ ਹਰੀ ਫੜਨ ਉੱਠਾਂ, ਉਠ ਨੱਸਦਾ ਮਿਆਂ ਫੜਿਆਂ ਹੱਥ ਨ ਆਵੇ ਵੱਸ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਵੱਸਦਾ ਕੋਮਲ ਪਿਆਰ ਬੱਲ ਦੇ ਆਦਰ ਕਿਵੇਂ ਵਧਾਂਦਾ ਨਾਹੀਂ, ਪਾ ਭਲਵਾ ਤਿਲਕ ਜਾਂਵਦਾ, ਗਲਵਕੜੀ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ ੩੯ ________________
ਨ ਹੋਈ ਹੱਦੋਂ ਪਾਰ ਚੜੀ ਅਸਮਾਨੀ ਬਦਲਾਂ ਤੇ ਜਾ ਬੈਠੀ ਛੋਪ, ਓਥੇ ਭੀ ਅਸਮਾਨ ਇਹੋ, ਹਾਇ ਤਣਿਆਂ ਨੀਲਾ ਸਿਰ ਸਿਰਟੋਪ ॥ ਉਡੀ ਹੋਰ ਤਬਕ ਚੌਦਾਂ ਤੇ ਖਛਤਰਾਂ ਤੋਂ ਲੰਘੀ ਦੂਰ, ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਸਰ ਘੁੰਮਦਾ . ਚੱਕਰ ਦਾ ਨੀਲਾ ਘੋ੫॥ ੪ ॥ ਰਾਗਸਰ ਇਕ ਕੋਮਲ ਗਲਿਓ ਨਿਕਲੀ, ਦੀ ਸੁਰ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਖੜੋਤੀ ਆਇ, ਕੰਬੇ ਤੇ ਲਹਰੇ ਥੱਰਾਂਦੀ, ਦਿੱਤੀ ਇਕ ਝਰਨਾਟ ਛਿੜਾਇ; ਆਪ ਕੰਬ ਰੂਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਸੁਪਨ ਵੰਨ ਰੰਗ ਰੂਪ ਅਰੂਪ, ਅਰਸ਼ ਕੁਰਸ਼ ਦੇ ਝੂਟੇ ਤੂੰ ਮੇਂ ਲ। ਮਕਨੀ ਡੋਬ ਡੁਬਾਇ ॥੪੧॥ ਅਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਘਮਆਰ ਮੈਂਡੜਾ , ਨਜ਼ਰ ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਲਾਂਦਾ, ਸਹੀ ਅੱਲਾ ਦੀ ਨਸ਼ਰ ਸਦਾ ਮੈਂ ਅਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ, ਹੁਣ ਅੱਖਾਂ ਹਨ ਮੱਥੇ ਥੱਲੇ, ਰੁਖ਼ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਹੇਠਾਂ, ਨੀ ਤਕ ਮੇਰੀ ਇਸ ਰੁਖ਼ ਤੋਂ ਜ਼ੋਰ ਨ ਪਾਰ ਵਸਾਂਦਾ ॥੪੨ ॥ ________________
ਇਹ ਤਾਂ ਸੱਚ ਮਜ਼ਲ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਸਿਰ ਤੇਰੇ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ; ਪਰ ਗਿੱਚੀ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਉਸਨੇ ਲਚਕਾਂ ਦੇ ਦੇ ਪਾਈਆਂ, ਦਿੱਤੀ ਖੱਲ ਨਜ਼ਰ ਦੀ, ਤੱਕ ਹੇਠਾਂ ਉੱਪ ਚੁਫੇਰੇ,ਹੁਣ ਜੇ ਲੋ ਉਤਾਹਾਂ ਲਾਵੇਂ ਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ ॥੪੩॥ ਜਿਤ ਵਲ ਨੈਣਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਸਜਨ ਬਹਾਇਆ । ਨਜ਼ਰ ਉਤੇ ਉਹ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਧਸਿਆ, ਵਲ ਸੱਜਨ ਧਸਿਆ ਅੰਦਰਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਤੂੰ ਘਣੀ ਵਸਿਆ; ਨੈਣ ਮੰਟਿਆਂ ਅੰਦਰ ਦਿੱਸਦਾ, ਖੁਹਲਿਆਂ ਬਾਰ ਦਿਸੀਵੇ, ਜਿਤ ਵਲ ਨਜ਼ਰ ਉਤੇ ਵਲ ਦਸਦਾ, ਵਣੁ ਤਿਣ ਸੱਜਣ ਵਸਿਆ ॥੪੪॥ ਨਾਮ, ਨਾਮ ਸਜਨ ਦਾ ਜੀਭ ਚੜ ਗਿਆ . ਜਾਂ ਸੱਜਨ ਉੱਠ ਤੁਰਿਆ, ਰੋਜ਼ਾ ਮੇਲ ਲਏ ਦੋ ਨੈਣ ਧਯਾਨ ਨੇ, ਸਬਕ ਰਜ਼ਾ ਦਾ ਫੁਰਿਆਂ ਬਿਰਹੋਂ ਦੇ ਹਥ ਸੌਂਪ ਅਸਾਨੂੰ ਜੇ ਸੱਜਨ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ, ਯਾਦ ਤਸਾਡੀ ਛਟੇ ਨ ਸਾਥੋਂ, ਪਜਾਰ ਰਹੇ ਪੁੜਿਆ ॥੪੫॥ ਯਾਨ, ________________
Mਵਾ ਮਿਸਰੀ ਕਿਸੇ ਬਨਦਿਆਂ, ਹੋ : ਜਦੋ ਕਕਾਹੀ ਲਹੀ ਕੋਲੇ ਕੋਲੇ ਖੰਡ ਹੋ ਗਈ । ਖ, ਦੇਖ ਪੁੱਤਰੀ ਹੇ ਭੋਲੇ, ਜਿਸ ਸੇਕ ਨਾਲ ਸੀ ਅਰ ਖਤ ਮਿਸਰੀ ਬਣਨ, ਤਾਰ ਸਵਾਤੀ ਨਹੀਂ ਓਸਦੀ, ਸਿਆਣਾ ਬਿਨਾਂ ਸੁਖ ਨਾਹੀਂ॥੪੬॥ ਦਰਦ ਦੇਖ ਦ if ਦਾ ਦੁਖ ਦੇਖ ਦੇਖ ਦਿਲ ਦੁਖ ਆਂਦਾ ਦਾ ਦਬਦਾ ਦੁਬਦਾ ਜਾਂਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਪੰਘਰ ਵਗ ਤੁਰਦਾ ਨੈ ਨੀਚ ਵਸਾਂਦਾ ਫਿਰ ਬੀ ਦਰਦ ਨ ਘਟੇ ਜਗਤ ਦਾ ਚਾਹੇ ਆਪਾ ਵਾਰੋ; ਪਰ ਪੱਥਰ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ । ਦਰਦ ਦੇਖ ਦੁਖ ਆਂਦਾ ॥੪॥ ਬਖਸ਼ ਤੇ ਪਪੀ, ਤੇ ਪਾਪੀ, ਕਹ ਕਹ, ਤੇ ਕਰਮ ਪੰਡਤ ਜਿੰਦ ਸਕਾਈ ਬਖਸ਼ਣ ਵਾਲਾ ਮਿੱਤੋਂ ਬਾਹਰ, ਅਸੀ ਮੱਤ ਵਿਚ, ਭਾਈ । ਮਤ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕਰਮ ਅਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਬਖਸ਼ ਅਮਿੱਤੇ ਦੀ ਜਿਤ ਪਾਉ, ਮਿਤ ਦੇ ਕਰਮ ਉਡਾਈ ॥੪੮॥ ________________
ਬਰਦਾਇਕ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਫਿਰੇ ਆਦਮੀ .. ਕਿ ਮਾਲਕ ਗਲ ਵਿਚ ਫੱਟੀ ਪਾਈ, ਵੱਟੀ ਤੇ ਲਿਖਿਆਂ, ਮੈਂ ਬਰਦਾ, (ਵਿਕਾਂ, ਲਓ ਕੁਈ ਭਾਈ; ਲੈਣ ਲਗੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿfਸ ਕਹਿਆ, ਏ ਮਾਲਕ ਨਹੀਂ ਟੋਲੇ, ਏਸ ਭੇਸ ਏ ਬਰਦਾ ਲੱਭੇ, ਚਾਹੇ ਹੁਕਮ ਚਲਾਈ ॥੪੯॥ ਆਪੇ ਦਾ ਆਪਾ ਉਛਲ, ਉਛਾਲੇ ਖਾਵੇ, ਉਛਾਲ ਤਾਂ ਤੈਨਰਸ ਆਵੇ, ਰਸ ਦੂਏ ਵਿਚ ਕਿੱਥੋਂ ਧਰਿਆ ਜੋ ਤੈਨੂੰ ਭਰਮਾਵੇ ? ਰਸ ਅਪਨਾ ਜੋ ਲਖੇ ਦੂਏ ਤੋਂ, ਤੇਰਾ ਹਈ ਉਛਾਲਾ,ਸਮਝ, ਸੰਭਾਲ, ਉਛਾਲ ਆਪਨਾ, ਟੋਟਾ ਫੇਰ ਨ ਆਵੈ ॥ ੫ ॥ ਕਿਉਂ ਜਚਦੇ ਹਨ ਕਦਮ ਤੁਸਾਡੇ ਆਰਾ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਬਗ ਅਸਾਡਾ , ਅਰਸ਼ ਨ ਕਰਦੇ, ਮੰਗ ਨ ਮੰਗਦੇ, ਪੱਲਾ ਅਸੀ ਨ ਫੜਦੇ, ਖ਼ਾਕ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਖ਼ਾਕ ਹੋ ਗਏ, , ਹੈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਇੱਕ ਬਾਕੀ, ਭਲਾ ਜਿ ਸਾਡੀ ਯਾਦ ਕਦੇ ਇਹ ਦਿਲ ਤੁਹਾਡੇ ਮੁੜ ਜੜ ਦੇ (੫੧॥ ਰੌਸ਼ਨ ਵੜਦੇ ? ________________
ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾਂ ਮੇਰੀ ਕਬਰ ਉਦਾਲੇ ਕੁਦਰਤ ਯਾਤੀਆਂ ਬਾਗ ਸੁਹਾਵਾ ਲਾਇਆ ਬਾਗ਼ ਸੈਰ ਨੂੰ ਸਭ ਕੋਈ ਅਵੇ ਕ ਬਚੋਂ ਪਰੇ ਰਹTਇws ਲੋਥ ਨਹੀਂ, ਵੇ ਲੋਕੋ, ਮੈਂ ਹਾਂ; ਕਿਉਂ ਜਚਦੇ ਤੇ ਹਟਦੇ ਫੁਲ, ਫਲ, ਫਲੀ, ਕਲੀ ਤੇ ਪੱਤੇ ਮਹੀਂਓ ਰੂਪ ਵਟਾਇਆ || ੫੨. ਦਿੱਲੀ ਜੀਵਦਿਆਂ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਸੋਹਣਾ, ਦੀ ਇਕ ਅੰਤ ਸਮੇਂ ਨਾ ਆਇਆ ਖੇ ਨਿਸ਼ਾਂ ਮੁਖ ਯਾਤਾ ਨਾ ਕੀਤਜੁਸ ਆਕੇ, . ਸਮਾਧ ਸਿਹਰਾ ਬਿ ਨਾ ਭਿਜਵਾਜ਼ ਬਨੀ ਸਮਾਧ, ਜਗਤ ਆ ਚੁੱਕਾ, ਸੋਹਣੇ ਤਨ ਪਾਈ ਸ਼ਾਲਾ ਮਿਟੇ ਤਾਂਘ ਅਸਾਡੀ, . ਤੁਸੀ ਕਰੋ ਮਨ ਭਾਇਆਂ (1੫੩ ਅੰਮੀ ਨੀ ਕਲ ਵਲ ਹੋ ਉਠੀਆਂ, ਵਿਚ ਆਪਾ ਮੈਂ ਡਿੱਠਾ ਇਕ ਸਪੰਨ ਸੀ, ਮੇਰੀ (ਮੈਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਈ ਨੀ ਦੇ ਦਿਸਨਾ ਸੀ, ਪਰ ਛੁਪਨਾ ਸੀ ਮੰਹਦਾ ਤੇ ਝਰਨਾਟ ਛੇੜਦਾ, . ਚਸਕ ਮਾਰ ਠੰਢ ਪਾਵੇ ਓ;ਦੱਸ ਕੌਣ ਓ, ਕਦੋਂ ਵੜ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਦਿਸਨਾ,ਕਿਉਂਕਨਾਸੀਂ।੫ ਈ ਆਪੇ ________________
ਜੌਹਰੀ ਛੰਦ-ਖਲਾਸੀ ਸਾਨੂੰ ਅਜਬ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਮਿਲਿਆ ਫੜ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਪਾਂਦਾ, ਪਰ ਪਿੰਜਰਾ ਨਾ ਬੰਦ ਕਰਾਂਦਾ, ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲੀ ਰਹਾਂਦਾ ਅਸੀ ਕਦੇ ਜੇ ਬੰਦ ਕਰਾਈਏ, ਉਹ ਫਿਰ ਖਹਲੇ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ-ਖਲਾਸੀ ਕਰਕੇ ਕੱਠੀਆਂ ਅਚਰਜ ਰੰਗ ਜਮਾਂਦ॥੫੫॥ ਸ਼ਹੁ ਦਰਸਾਏ ਖੇਡੰਦੜੀ ਨੂੰ ਗੀਟੜੀਆਂ ਲਭ ਪਈਆਂ, ਨਵੇਂ ਰੰਗ ਤੇ ਨਵੇਂ ਵੰਨ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਹਜ ਫਬ ਰਹੀਆਂ; ਪਰ ਮੈਂ ਗੀਟਿਆਂ ਵਾਂਗ ਉਛਾਲਾਂ, ਬਾਲਾਂ ਵਾਂਝੀ, ਖੇਡਾਂ, ਉੱਤੋਂ ਆ ਨਿਕਲਿਆ ਇਕ ਜੌਹਰੀ ਉਨ ਗੀਟੀਆਂ ਚਾ ਲਈਆਂ੫੬॥ ਦੇਖ, ਪਰਖ, ਸਿਰ ਫੇਰ, ਆਖਦਾ, ਕੀ ਇਨ ਨਾਉਂ ਧਰਾਵੀਂ ? ਨਾ ਨੌ ਰਤਨ, ਚੁਰਾਸੀ ਸੰਗ ਨ, ਕੀਮਤ ਕਿਵੇਂ ਜਚਾਵੀਂ ?? en ਅੰਸ਼ਾਂ ਕਿਹਾ, 'ਛਡ ਖਹੜਾ ਹਾਲੇ, . NBD | ਖੇਡਣ ਦੇਹ ਖਾਂ ਸਾਨੂੰ, · Pilas Prਉੱਗਣਤੀ ਜਦੋਂ ਤਿਆਨਵਿਓ* ਤੇਰੀ । ਵਧੂ, ਮੱਲ ਆ ਪਾਵੀਂ॥ ੫ ॥ *8+ = BRARY. BHAI MOHAN SINGH Ji Vair (੧3 TARM TARAN