ਅਨੁਵਾਦ:ਕਾਲੀ ਸਲਵਾਰ

by ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ

ਦੇਹਲੀ ਆਨੇ ਸੇ ਪਹਿਲੇ ਵੋਹ ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਮੈਂ ਥੀ ਜਹਾਂ ਕਈ ਗੋਰੇ ਉਸ ਕੇ ਗਾਹਕ ਥੇ। ਉਨ ਗੋਰੋਂ ਸੇ ਮਿਲਨੇ ਜੁਲਨੇ ਕੇ ਬਾਇਸ ਵੋਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕੇ ਦੱਸ ਪੰਦਰਾ ਜੁਮਲੇ ਸੀਖ ਗਈ ਥੀ, ਇਨ ਕੋ ਵੋਹ ਆਮ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਮੇਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ ਥੀ ਲੇਕਿਨ ਜਬ ਵੋਹ ਦੇਹਲੀ ਮੇਂ ਆਈ ਔਰ ਉਸ ਕਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਾ ਚਲਾ ਤੋ ਇਕ ਦਿਨ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜੌਸਣ ਤਮੰਚਾ ਜਾਨ ਸੇ ਕਹਾ: "ਦਿਸ ਲੈਫ਼...ਵੈਰੀ ਬੈਡ"ਯਾਨੀ ਯੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਹੈ ਜਬਕਿ ਖਾਨੇ ਹੀ ਕੋ ਨਹੀਂ ਮਿਲਤਾ। ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਮੈਂ ਉਸ ਕਾ ਧੰਦਾ ਬਹੁਤ ਅੱਛੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਤਾ ਥਾ। ਛਾਉਣੀ ਕੇ ਗੋਰੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕਰ ਉਸ ਕੇ ਪਾਸ ਆ ਜਾਤੇ ਥੇ ਔਰ ਵੋਹ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਘੰਟੋਂ ਹੀ ਮੇਂ ਆਠ ਦਸ ਗੋਰੋਂ ਕੋ ਨਿਪਟਾ ਕਰ ਬੀਸ ਤੀਸ ਰੁਪਏ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰਤੀ ਥੀ। ਯੇ ਗੋਰੇ ਉਸ ਕੇ ਹਮ ਵਤਨੋਂ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਅੱਛੇ ਥੇ। ਇਸ ਮੇਂ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵੋਹ ਐਸੀ ਜ਼ਬਾਨ ਬੋਲਤੇ ਥੇ ਜਿਸ ਕਾ ਮਤਲਬ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੀ ਸਮਝ ਮੇਂ ਨਹੀਂ ਆਤਾ ਥਾ ਮਗਰ ਉਨ ਕੀ ਜ਼ਬਾਨ ਸੇ ਯੇ ਲਾਇਲਮੀ ਉਸ ਕੇ ਹੱਕ ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਅੱਛੀ ਸਾਬਤ ਹੋਤੀ ਥੀ। ਅਗਰ ਵੋਹ ਇਸ ਸੇ ਕੁਛ ਰਿਆਇਤ ਚਾਹਤੇ ਤੋ ਵੋਹ ਸਰ ਹਿਲਾ ਕਰ ਕਹਿ ਦਿਆ ਕਰਤੀ ਥੀ: "ਏ ਸਾਹਿਬ, ਹਮਾਰੀ ਸਮਝ ਮੇਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਆਤਾ। "ਔਰ ਅਗਰ ਵੋਹ ਇਸ ਸੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰਤੇ ਤੋ ਵੋਹ ਉਨ ਕੋ ਆਪਣੀ ਜ਼ਬਾਨ ਮੇਂ ਗਾਲੀਆਂ ਦੇਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਤੀ ਥੀ। ਵੋਹ ਹੈਰਤ ਮੇਂ ਉਸ ਕੇ ਮੂੰਹ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਤੇ ਤੋ ਵੋਹ ਉਨ ਸੇ ਕਹਿਤੀ: "ਸਾਹਿਬ , ਤੁਮ ਇਕ ਦਮ ਉੱਲੂ ਕਾ ਪੱਠਾ ਹੈ।ਹਰਾਮਜ਼ਾਦਾ ਹੈ...ਸਮਝਾ!"ਯੇ ਕਹਤੇ ਵਕਤ ਵੋਹ ਆਪਨੇ ਲਹਿਜੇ ਮੇਂ ਸਖ਼ਤੀ ਪੈਦਾ ਨਾ ਕਰਤੀ ਬਲਕਿ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਕੇ ਸਾਥ ਉਨ ਸੇ ਬਾਤੇਂ ਕਰਤੀ।...ਗੋਰੇ ਹੰਸ ਦੇਤੇ ਔਰ ਹੰਸਤੇ ਵਕਤ ਵੋਹ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਲੂ ਕੇ ਪੱਠੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ।

ਮਗਰ ਯਹਾਂ ਦੇਹਲੀ ਮੇਂ ਵੋਹ ਜਬ ਸੇ ਆਈ ਥੀ, ਇਕ ਗੋਰਾ ਭੀ ਇਸ ਕੇ ਯਹਾਂ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਥਾ। ਤੀਨ ਮਹੀਨੇ ਇਸ ਕੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਰਹਤੇ ਹੋ ਗਏ ਥੇ ਜਹਾਂ, ਉਸ ਨੇ ਸੁਨਾ ਥਾ ਕਿ ਬੜੇ ਲਾਟ ਸਾਹਿਬ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਗਰਮੀਓਂ ਮੇਂ ਸ਼ਿਮਲੇ ਚਲੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਆਦਮੀ ਇਸ ਕੇ ਪਾਸ ਆਏ ਥੇ। ਸਿਰਫ਼ ਛੇ, ਯਾਨੀ ਮਹੀਨੇ ਮੇਂ ਦੋ ਔਰ ਉਨ ਛੇ ਗਾਹਕੋਂ ਸੇ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਝੂਠ ਨਾ ਬਲਵਾਏ ਤੋ ਸਾੜ੍ਹੇ ਅਠਾਰਹ ਰੁਪਏ ਵਸੂਲ ਕੀਏ ਥੇ। ਤੀਨ ਰੁਪਏ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਰ ਕੋਈ ਮਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਥਾ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਉਨ ਮੇਂ ਸੇ ਪਾਂਚ ਆਦਮੀਓਂ ਕੋ ਅਪਨਾ ਰੇਟ ਦਸ ਰੁਪਏ ਬਿਤਾਇਆ ਥਾ ਮਗਰ ਤਾਜ਼ੱਬ ਕੀ ਬਾਤ ਹੈ ਕਿ ਇਨ ਮੇਂ ਸੇ ਹਰ ਇਕ ਨੇ ਯਹੀ ਕਹਾ: "ਭਈ ਹਮ ਤੀਨ ਰੁਪਏ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਕ ਕੌੜੀ ਨਹੀਂ ਦੇਂਗੇ, ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਿਆ ਬਾਤ ਥੀ ਕਿ ਇਨ ਮੇਂ ਸੇ ਹਰ ਏਕ ਨੇ ਇਸੇ ਸਿਰਫ਼ ਤੀਨ ਰੁਪਏ ਕੇ ਕਾਬਲ ਸਮਝਾ ਥਾ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਜਬ ਛਟਾ ਆਇਆ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਉਸੇ ਕਹਾ: "ਦੇਖੋ , ਮੈਂ ਤੀਨ ਰੁਪਏ ਇਕ ਟੈਮ ਕੇ ਲੂੰਗੀ। ਇਸ ਸੇ ਇਕ ਧੇਲਾ ਤੁਮ ਕਮ ਕਹੋ ਤੋ ਨਾ ਹੋਗਾ...ਅਬ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਮਰਜ਼ੀ ਹੋ ਤੋ ਰਹੋ ਵਰਨਾ ਜਾਉ ।"ਛਟੇ ਆਦਮੀ ਨੇ ਯੇ ਬਾਤ ਸੁਨ ਕਰ ਤਕਰਾਰ ਨਾ ਕੀ ਔਰ ਉਸ ਕੇ ਹਾਂ ਠਹਿਰ ਗਿਆ। ਜਬ ਦੂਸਰੇ ਕਮਰੇ ਮੇਂ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਵੋਹ ਅਪਨਾ ਕੋਟ ਉਤਾਰਨੇ ਲੱਗਾ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਹਾ: "ਲਾਈਏ ਏਕ ਰੁਪਈਆ ਦੂਧ ਕਾ।"ਉਸ ਨੇ ਏਕ ਰੁਪਈਆ ਤੋ ਨਾ ਦੀਆ ਲੇਕਿਨ ਨਏ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੀ ਚਮਕਤੀ ਹੋਈ ਅਠੰਨੀ ਜੇਬ ਮੇਂ ਸੇ ਨਿਕਾਲ ਕਰ ਉਸ ਕੋ ਦੇ ਦੀ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਭੀ ਚੁਪਕੇ ਸੇ ਲੇ ਲੀ ਕਿ ਚਲੋ ਜੋ ਆਇਆ ਹੈ ਗ਼ਨੀਮਤ ਹੈ।

ਸਾੜ੍ਹੇ ਅਠਾਰਹ ਰੁਪਏ ਤੀਨ ਮਹੀਨੋਂ ਮੈਂ...ਬੀਸ ਰੁਪਏ ਮਾਹਵਾਰ ਤੋ ਇਸ ਕੋਠੇ ਕਾ ਕਿਰਾਇਆ ਥਾ ਜਿਸ ਕੋ ਮਾਲਿਕ ਮਕਾਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਜ਼ਬਾਨ ਮੇਂ ਫ਼ਲੈਟ ਕਹਤਾ ਥਾ। ਇਸ ਫ਼ਲੈਟ ਮੇਂ ਐਸਾ ਪਾਖ਼ਾਨਾ ਥਾ ਜਿਸ ਮੇਂ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਖੀਂਚਨੇ ਸੇ ਸਾਰੀ ਗੰਦਗੀ ਪਾਣੀ ਕੇ ਜ਼ੋਰ ਸੇ ਇਕ ਦਮ ਨੀਚੇ ਨਲ਼ ਮੇਂ ਗ਼ਾਇਬ ਹੋ ਜਾਤੀ ਥੀ ਔਰ ਬੜਾ ਸ਼ੋਰ ਹੋਤਾ ਥਾ। ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਮੇਂ ਤੋ ਇਸ ਸ਼ੋਰ ਨੇ ਇਸੇ ਬਹੁਤ ਡਰਾਇਆ ਥਾ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਜਬ ਵੋਹ ਰਫ਼ਇ ਹਾਜਤ ਕੇ ਲੀਏ ਉਸ ਪਾਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਗਈ ਤੋ ਇਸ ਕੀ ਕਮਰ ਮੇਂ ਸ਼ਿੱਦਤ ਕਾ ਦਰਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਥਾ। ਫ਼ਾਰਗ਼ ਹੋਕਰ ਜਬ ਉੱਠਨੇ ਲੱਗੀ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਲਟਕੀ ਹੂਈ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਕਾ ਸਹਾਰਾ ਲੇ ਲਿਆ। ਇਸ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਕੋ ਦੇਖ ਕਰ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ਿਆਲ ਕਿਆ ਚੂੰਕਿ ਯੇ ਮਕਾਨ ਖ਼ਾਸ ਹਮ ਲੋਗੋਂ ਕੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਕੇ ਲੀਏ ਤਿਆਰ ਕੀਏ ਗਏ ਹੈਂ, ਯੇ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਇਸੀ ਲੀਏ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਠਤੇ ਵਕਤ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਾ ਹੋ ਔਰ ਸਹਾਰਾ ਮਿਲ ਜਾਇਆ ਕਰੇ ਮਗਰ ਜੌਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਜ਼ੰਜੀਰ ਪਕੜ ਕਰ ਉਠਨਾ ਚਾਹਾ, ਉਪਰ ਖਟਖਟ ਸੀ ਹੋਈ ਔਰ ਫਿਰ ਇਕ ਦਮ ਪਾਨੀ ਇਸ ਜ਼ੋਰ ਕੇ ਸਾਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਾ ਕਿ ਡਰ ਕੇ ਮਾਰੇ ਇਸ ਕੇ ਮੂੰਹ ਸੇ ਚੀਖ਼ ਨਿਕਲ ਗਈ।ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੂਸਰੇ ਕਮਰੇ ਮੇਂ ਅਪਨਾ ਫ਼ੋਟੋਗਰਾਫ਼ੀ ਕਾ ਸਾਮਾਨ ਦਰੁਸਤ ਕਰ ਰਹਾ ਥਾ ਔਰ ਇਕ ਸਾਫ਼ ਬੋਤਲ ਮੇਂ ਹਾਈਡਰੋ ਕੁਨੀਨ ਡਾਲ਼ ਰਿਹਾ ਥਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੀ ਚੀਖ਼ ਸੁਣੀ। ਦੌੜ ਕਰ ਵਹ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਾ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਸੇ ਪੂਛਾ: "ਕਿਆ ਹੁਆ?...ਯੇ ਚੀਖ਼ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਥੀ?"ਸੁਲਤਾਨਾ ਕਾ ਦਿਲ ਧੜਕ ਰਹਾ ਥਾ। ਇਸ ਨੇ ਕਹਾ:"ਯੇ ਮੋਇਆ ਪੈਖ਼ਾਨਾ ਹੈ ਯਾ ਕੀਹ ਹੈ। ਬੀਚ ਮੇਂ ਯੇ ਰੇਲ ਗਾੜੀਓਂ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਕਿਆ ਲਟਕਾ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਕਮਰ ਮੇਂ ਦਰਦ ਥਾ, ਮੈਂ ਨੇ ਕਹਾ ਚਲੋ ਇਸ ਕਾ ਸਹਾਰਾ ਲੇ ਲੂੰਗੀ, ਪਰ ਇਸ ਮੋਈ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਕੋ ਛੇੜਨਾ ਥਾ ਕਿ ਵੋਹ ਧਮਾਕਾ ਹੁਆ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਮ ਸੇ ਕਿਆ ਕਹੂੰ। "ਇਸ ਪਰ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਬਹੁਤ ਹੰਸਾ ਥਾ ਔਰ ਉਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਇਸ ਪੈਖ਼ਾਨੇ ਕੀ ਬਾਬਤ ਸਭ ਕੁਛ ਬਤਾ ਦੀਆ ਥਾ ਕਿ ਯੇ ਨਏ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਮੇਂ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਹਲਾਨੇ ਸੇ ਸਭ ਗੰਦਗੀ ਜ਼ਮੀਨ ਮੇਂ ਧੰਸ ਜਾਤੀ ਹੈ।ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕਾ ਆਪਸ ਮੇਂ ਕੈਸੇ ਸੰਬੰਧ ਹੁਆ ,ਯੇ ਇਕ ਲੰਬੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਕਾ ਥਾ। ਇੰਟਰੈਂਸ ਪਾਸ ਕਰ ਨੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਲਾਰੀ ਚਲਾਨਾ ਸਿੱਖੀ ਚੁਨਾਂਚਿ ਚਾਰ ਬਰਸ ਤਕ ਵੋਹ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਔਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਕੇ ਦਰਮਿਆਨ ਲਾਰੀ ਚਲਾਨੇ ਕਾ ਕਾਮ ਕਰਤਾ ਰਹਾ । ਇਸ ਕੇ ਬਾਅਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਮੇਂ ਉਸ ਕੀ ਦੋਸਤੀ ਏਕ ਔਰਤ ਸੇ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਕੋ ਭਗਾ ਕਰ ਵੋਹ ਸਾਥ ਲੇ ਆਇਆ। ਲਾਹੌਰ ਮੇਂ ਚੂੰਕਿ ਇਸ ਕੋ ਕੋਈ ਕਾਮ ਨਾ ਮਿਲਾ ਇਸ ਲੀਏ ਉਸ ਨੇ ਔਰਤ ਕੋ ਪੇਸ਼ੇ ਬਿਠਾ ਦੀਆ। ਦੋ ਤਿੰਨ ਬਰਸ ਤਕ ਯਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਔਰ ਵੋਹ ਔਰਤ ਕਿਸੀ ਔਰ ਕੇ ਸਾਥ ਭਾਗ ਗਈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੋ ਮਲੂਮ ਹੂਆ ਕਿ ਵੋਹ ਅੰਬਾਲੇ ਮੇਂ ਹੈ। ਵੋਹ ਉਸ ਕੀ ਤਲਾਸ਼ ਮੇਂ ਆਇਆ ਜਹਾਂ ਇਸ ਕੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਮਿਲ ਗਈ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਇਸ ਕੋ ਪਸੰਦ ਕਿਆ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਦੋਨੋਂ ਕਾ ਸੰਬੰਧ ਹੋ ਗਿਆ।

ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਆਨੇ ਸੇ ਇਕ ਦਮ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਮਕ ਉਠਾ। ਔਰਤ ਚੂੰਕਿ ਜ਼ਈਫ਼ ਅਲਾਅਤਕਾਦ ਥੀ ਇਸ ਲੀਏ ਉਸ ਨੇ ਸਮਝਾ ਕਿ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਬੜਾ ਭਾਗਵਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਕੇ ਆਨੇ ਸੇ ਇਤਨੀ ਤਰੱਕੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਉਸ ਖ਼ੁਸ਼ ਆਤਿਕਾਦੀ ਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੀ ਵੁਕਅਤ ਉਸ ਕੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਮੇਂ ਔਰ ਭੀ ਬੁੜ੍ਹਾ ਦੀ।

ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਆਦਮੀ ਮਿਹਨਤੀ ਥਾ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਹਾਥ ਪਰ ਹਾਥ ਧਰ ਕਰ ਬੈਠਨਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਥਾ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਫ਼ੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਸੇ ਦੋਸਤੀ ਪੈਦਾ ਕੀ ਜੋ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੇ ਬਾਹਰ ਮਿੰਟ ਕੈਮਰੇ ਸੇ ਫ਼ੋਟੋ ਖੈਂਚਾ ਕਰਤਾ ਥਾ। ਇਸ ਸੇ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ੋਟੋ ਖੈਂਚਨਾ ਸੀਖਾ ਫਿਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਸੇ ਸਾਠ ਰੁਪਏ ਲੇ ਕਰ ਕੈਮਰਾ ਭੀ ਖ਼ਰੀਦ ਲਿਆ। ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਇਕ ਪਰਦਾ ਬਣਵਾਇਆ, ਦੋ ਕੁਰਸੀਆਂ ਖ਼ਰੀਦੀ ਔਰ ਫ਼ੋਟੋ ਧੋਨੇ ਕਾ ਸਭ ਸਾਮਾਨ ਲੇ ਕਰ ਉਸ ਨੇ ਅਲਾਹਿਦਾ ਅਪਨਾ ਕਾਮ ਕਰ ਲੀਆ। ਔਰ ਕਾਮ ਚੱਲ ਨਿਕਲਾ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਉਸ ਨੇ ਥੋੜੀ ਹੀ ਦੇਰ ਕੇ ਬਾਅਦ ਅਪਨਾ ਅੱਡਾ, ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਮੇਂ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿਆ। ਯਹਾਂ ਵੋਹ ਗੋਰੋਂ ਕੇ ਫ਼ੋਟੋ ਖੈਂਚਤਾ। ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਕੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਉਸ ਕੀ ਛਾਉਣੀ ਕੇ ਮੁਤਅਦੱਦ ਗੋਰੋਂ ਸੇ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਹੋ ਗਈ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਵੋਹ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਵਹੀਂ ਲੈ ਗਿਆ। ਯਹਾਂ ਛਾਉਣੀ ਮੇਂ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੇ ਕਈ ਗੋਰੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਮੁਸਤਕਿਲ ਗਾਹਕ ਬਣ ਗਏ ।ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਾਨੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਬੁੰਦੇ ਖ਼ਰੀਦੇ, ਸਾੜ੍ਹੇ ਪਾਂਚ ਤੋਲੇ ਕੀ ਆਠ ਕੰਙਣੀਆਂ ਭੀ ਬਨਵਾਈਂ। ਦਸ ਪੰਦਰਾ ਅੱਛੀ ਅੱਛੀ ਸਾੜੀਆਂ ਭੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਲੀਂ। ਘਰ ਮੇਂ ਫ਼ਰਨੀਚਰ ਵਗ਼ੈਰਾ ਭੀ ਆ ਗਿਆ। ਕਿੱਸਾ ਮੁਖ਼ਤਸਰ ਯੇ ਕਿ ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਮੇਂ ਵੋਹ ਬੜੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਥੀ ਮਗਰ ਏਕਾ ਏਕੀ ਜਾਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਕਿਆ ਸਮਾਈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਦੇਹਲੀ ਜਾਨੇ ਕੀ ਠਾਣ ਲੀ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਇਨਕਾਰ ਕੈਸੇ ਕਰਤੀ ਜਬ ਕਿ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੋ ਆਪਨੇ ਲੀਏ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਤੀ ਥੀ। ਇਸ ਨੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇਹਲੀ ਜਾਨਾ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ ਬਲਕਿ ਇਸ ਨੇ ਯੇ ਭੀ ਸੋਚਾ ਕਿ ਇਤਨੇ ਬੜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਜਹਾਂ ਲਾਟ ਸਾਹਿਬ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਇਸ ਕਾ ਧੰਦਾ ਔਰ ਭੀ ਅੱਛਾ ਚਲੇਗਾ। ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀਓਂ ਸੇ ਵਹ ਦੇਹਲੀ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਸੁਣ ਚੁੱਕੀ ਥੀ। ਫਿਰ ਵਹਾਂ ਹਜ਼ਰਤ ਨਿਜ਼ਾਮ ਉੱਦ ਦੀਨ ਔਲੀਆ ਕੀ ਖ਼ਾਨਕਾਹ ਥੀ ਜਿਸ ਸੇ ਇਸੇ ਬੇਹੱਦ ਅਕੀਦਤ ਥੀ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਘਰ ਕਾ ਭਾਰੀ ਸਾਮਾਨ ਪੇਚ ਬਾਚ ਕਰਵਾ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਸਾਥ ਦੇਹਲੀ ਆ ਗਈ। ਯਹਾਂ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੇ ਬੀਸ ਰੁਪਏ ਮਾਹਵਾਰ ਪਰ ਯਹ ਫ਼ਲੈਟ ਲੈ ਲਿਆ ਜਿਸ ਮੈਂ ਦੋਨੋਂ ਰਹਿਨੇ ਲੱਗੇ।

ਇਕ ਹੀ ਕਿਸਮ ਕੇ ਨਏ ਮਕਾਨੋਂ ਕੀ ਲੰਬੀ ਸੀ ਕਤਾਰ ਸੜਕ ਕੇ ਸਾਥ ਸਾਥ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਿਊਂਸਪਲ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕਾ ਯੇ ਹਿੱਸਾ ਖ਼ਾਸ ਕਸਬਿਓਂ ਕੇ ਲੀਏ ਮੁਕੱਰਰ ਕਰ ਦੀਆ ਥਾ ਤਾਕਿ ਵੋਹ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਆਪਨੇ ਅੱਡੇ ਨਾ ਬਨਾਏਂ। ਨੀਚੇ ਦੁਕਾਨੀਂ ਥੀਂ ਔਰ ਉਪਰ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਫ਼ਲੈਟ। ਚੂੰਕਿ ਸਭ ਇਮਾਰਤੇਂ ਇਕ ਹੀ ਡੀਜ਼ਾਇਨ ਕੀ ਹੈਂ ਇਸ ਲੀਏ ਸ਼ੁਰੂ ਸ਼ੁਰੂ ਮੇਂ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਅਪਨਾ ਫ਼ਲੈਟ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਬਹੁਤ ਦਿੱਕਤ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਥੀ। ਪਰ ਜਬ ਨੀਚੇ ਲਾਂਡਰੀ ਵਾਲੇ ਨੇ ਅਪਨਾ ਬੋਰਡ ਘਰ ਕੀ ਪੇਸ਼ਾਨੀ ਪਰ ਲੱਗਾ ਦੀਆ ਤੋ ਇਸ ਕੋ ਇਕ ਪੱਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਮਿਲ ਗਈ।"ਯਹਾਂ ਮੈਲੇ ਕਪੜੋਂ ਕੀ ਧੁਲ਼ਾਈ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ।"ਯੇ ਬੋਰਡ ਪੜ੍ਹਤੇ ਹੀ ਵੋਹ ਅਪਨਾ ਫ਼ਲੈਟ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿਰਤੀ ਥੀ। ਇਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਔਰ ਬਹੁਤ ਸੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਕਾਇਮ ਕਰਲੀ ਥੀਂ। ਮਸਲਨ ਬੜੇ ਹਰੂਫ਼ ਮੇਂ ਜਹਾਂ "ਕੋਇਲੋਂ ਕੀ ਦੁਕਾਨ"ਲਿਖਾ ਥਾ ਵ੍ਹਾਂ ਉਸ ਕੀ ਸਹੇਲੀ ਹੀਰਾ ਬਾਈ ਰਹਿਤੀ ਥੀ ਜੋ ਕਭੀ ਕਭੀ ਰੇਡੀਓ ਘਰ ਮੇਂ ਗਾਨੇ ਜਾਇਆ ਕਰਤੀ ਥੀ । ਜਹਾਂ "ਸ਼ਰਫ਼ਾਕੇ ਲੀਏ ਖਾਨੇ ਕਾ ਆਲੀ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਹੈ"ਲਿਖਾ ਥਾ ਵ੍ਹਾਂ ਉਸ ਕੀ ਦੂਸਰੀ ਸਹੇਲੀ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਰਹਤੀ ਥੀ। ਨਵਾੜ ਕੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਕੇ ਉਪਰ ਅਨਵਰੀ ਰਹਿਤੀ ਥੀ ਜੋ ਇਸੀ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਕੇ ਸੇਠ ਕੇ ਪਾਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਥੀ। ਚੂੰਕਿ ਸੇਠ ਸਾਹਿਬ ਕੋ ਰਾਤ ਕੇ ਵਕਤ ਆਪਨੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨੇ ਕੀ ਦੇਖ ਭਾਲ਼ ਕਰਨਾ ਹੋਤੀ ਥੀ ਇਸ ਲੀਏ ਵੋਹ ਅਨਵਰੀ ਕੇ ਪਾਸ ਹੀ ਰਹਿਤੇ ਥੇ।

ਦੁਕਾਨ ਖੋਲਤੇ ਹੀ ਗਾਹਕ ਥੋੜੇ ਹੀ ਆਤੇ ਹੈਂ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਜਬ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਸੁਲਤਾਨਾ ਬੇਕਾਰ ਰਹੀ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਯਹੀ ਸੋਚ ਕਰ ਆਪਨੇ ਦਿਲ ਕੋ ਤਸੱਲੀ ਦੀ, ਪਰ ਜਬ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ਔਰ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਇਸ ਕੇ ਕੋਠੇ ਪਰ ਨਾ ਆਇਆ ਤੋ ਇਸੇ ਬਹੁਤ ਤਸ਼ਵੀਸ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਸੇ ਕਹਾ :"ਕਿਆ ਬਾਤ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼, ਪੂਰੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ ਹੈਂ ਹਮੇਂ ਯਹਾਂ ਆਏ ਹੂਏ, ਕਸੀ ਨੇ ਇਧਰ ਕਾ ਰੁਖ਼ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਿਆ...ਮਾਨਤੀ ਹੂੰ ਆਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬਾਜ਼ਾਰ ਬਹੁਤ ਮੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਤਨਾ ਮੰਦਾ ਭੀ ਤੋ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਹੀਨੇ ਭਰ ਮੇਂ ਕੋਈ ਸ਼ਕਲ ਦੇਖਨੇ ਹੀ ਮੇਂ ਨਾ ਆਏ।"ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੋ ਭੀ ਯੇ ਬਾਤ ਬਹੁਤ ਅਰਸੇ ਸੇ ਖਟਕ ਰਹੀ ਥੀ ਮਗਰ ਵੋਹ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਥਾ, ਪਰ ਜਬ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਬਾਤ ਛੇੜੀ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾ: "ਮੈਂ ਕਈ ਦਿਨੋਂ ਸੇ ਇਸ ਕੀ ਬਾਬਤ ਸੋਚ ਰਹਾ ਹੂੰ। ਏਕ ਬਾਤ ਸਮਝ ਮੇਂ ਆਤੀ ਹੈ, ਵੋਹ ਯੇ ਕਿ ਜੰਗ ਕੀ ਵਜ੍ਹਾ ਸੇ ਲੋਗ ਬਾਗ ਦੂਸਰੇ ਧੰਦੋਂ ਮੈਂ ਪੜ ਕਰ ਇਧਰ ਕਾ ਰਸਤਾ ਭੁੱਲ ਹੈਂ��ੰ ਯਾ ਫਿਰ ਯੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ਕਿ..."ਵੋਹ ਉਸ ਕੇ ਆਗੇ ਕੁਛ ਕਹਿਨੇਹੀ ਵਾਲਾ ਥਾ ਕਿ ਸੀੜ੍ਹਿਓਂ ਪਰ ਕਸੀ ਕੇ ਚੜ੍ਹਨੇ ਕੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਦੋਨੋਂ ਇਸ ਆਵਾਜ਼ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਮੁਤੱਵਜਾ ਹੋਏ। ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਕੇ ਬਾਅਦ ਦਸਤਕ ਹੋਈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੇ ਲਪਕ ਕਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਾ। ਇਕ ਆਦਮੀ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੂਆ। ਯੇ ਪਹਿਲਾ ਗਾਹਕ ਥਾ ਜਿਸ ਸੇ ਤਿੰਨ ਰੁਪਏ ਮੈਂ ਸੌਦਾ ਤੈਅ ਹੂਆ। ਇਸ ਕੇ ਬਾਅਦ ਪਾਂਚ ਔਰ ਆਏ। ਯਾਨੀ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਮੈਂ ਛੇ, ਜਿਨ ਸੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਸਾੜ੍ਹੇ ਅਠਾਰਹ ਰੁਪਏ ਕੀਏ।

ਬੀਸ ਰੁਪਏ ਮਾਹਵਾਰ ਤੋ ਫ਼ਲੈਟ ਕੇ ਕਰਾਏ ਮੇਂ ਚਲੇ ਜਾਤੇ ਥੇ, ਪਾਣੀ ਕਾ ਟੈਕਸ ਔਰ ਬਿਜਲੀ ਕਾ ਬਿਲ ਜੁਦਾ। ਇਸ ਕੇ ਇਲਾਵਾ ਘਰ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਖ਼ਰਚ: ਖਾਨਾ ਪੀਨਾ, ਕੱਪੜੇ ਲੱਤੇ , ਦਵਾ ਦਾਰੂ; ਔਰ ਆਮਦਨ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਥੀ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਅਠਾਰਹ ਰੁਪਏ ਤੀਨ ਮਹੀਨੋਂ ਮੇਂ ਆਏ ਤੋ ਇਸੇ ਆਮਦਨ ਤੋ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਤੇ।ਸੁਲਤਾਨਾ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਈ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਪਾਂਚ ਤੋਲੇ ਕੀ ਆਠ ਕੰਙਣੀਆਂ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਅੰਬਾਲੇ ਮੇਂ ਬਣਵਾਈ ਥੀਂ,ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਬਿਕ ਗਈ। ਆਖ਼ਰੀ ਕੰਙਣੀ ਕੀ ਜਬ ਬਾਰੀ ਆਈ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਸੇ ਕਹਾ: "ਤੁਮ ਮੇਰੀ ਸੁਣੋ ਔਰ ਚਲੋ ਵਾਪਸ ਅੰਬਾਲੇ...ਯਹਾਂ ਕਿਆ ਹੈ?...ਭਈ ਹੋਗਾ, ਪਰ ਹਮੇਂ ਤੋ ਯੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਸ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਤੁਮਹਾਰਾ ਕਾਮ ਭੀ ਵਹਾਂ ਖ਼ੂਬ ਚਲਤਾ ਥਾ, ਚਲੋ,ਵਹੀਂ ਚਲਤੇ ਹੈਂ। ਜੋ ਨੁਕਸਾਨ ਹਵਾ ਹੈ ਇਸ ਕੋ ਅਪਨਾ ਸਿਰ ਸਦਕਾ ਸਮਝੋ। ਇਸ ਕੰਙਣੀ ਕੋ ਬੀਚ ਕਰ ਆਓ , ਮੈਂ ਅਸਬਾਬ ਵਗ਼ੈਰਾ ਬਾਂਧ ਕਰ ਤਿਆਰ ਰੱਖਤੀ ਹੂੰ। ਆਜ ਰਾਤ ਕੀ ਗਾੜੀ ਸੇ ਯਹਾਂ ਸੇ ਚੱਲ ਦੇਣਗੇ।"

ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੇ ਕੰਙਣੀ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਹਾਥ ਸੇ ਲੇ ਲੀ ਔਰ ਕਹਾ:"ਨਹੀਂ ਜਾਨ-ਏ-ਮਨ, ਅੰਬਾਲੇ ਨਹੀਂ ਜਾਏਂਗੇ, ਯਹੀਂ ਦੇਹਲੀ ਮੇਂ ਰਹਿ ਕਰ ਕਮਾਏਂਗੇ। ਯੇ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਚੂੜੀਆਂ ਸਭ ਕੀ ਸਭ ਯਹੀਂ ਵਾਪਸ ਆਏਂਗੀ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਪਰ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖੋ। ਵੋਹ ਬੜਾ ਕਾਰ ਸਾਜ਼ ਹੈ। ਯਹਾਂ ਭੀ ਵੋਹ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਅਸਬਾਬ ਬਨਾ ਹੀ ਦੇਗਾ।" ਸੁਲਤਾਨਾ ਚੁੱਪ ਹੋ ਰਹੀ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਆਖ਼ਰੀ ਕੰਙਣੀ ਭੀ ਹਾਥ ਸੇ ਉੱਤਰ ਗਈ। ਬੁੱਚੇ ਹਾਥ ਦੇਖ ਕਰ ਉਸ ਕੋ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਤਾ ਥਾ, ਪੁਰ ਕਿਆ ਕਰਤੀ, ਪੇਟ ਭੀ ਤੋ ਆਖ਼ਿਰ ਕਸੀ ਹੀਲੇ ਸੇ ਥਾ।

ਜਬ ਪਾਂਚ ਮਹੀਨੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ਔਰ ਆਮਦਨ ਖ਼ਰਚ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੇਂ ਚੌਥਾਈ ਸੇ ਭੀ ਕੁਛ ਕਮ ਰਹੀ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਔਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੜ ਗਈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਭੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਅਬ ਘਰ ਸੇ ਗ਼ਾਇਬ ਰਹਨੇ ਲੱਗਾ ਥਾ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਇਸ ਕਾ ਭੀ ਦੁੱਖ ਥਾ। ਇਸ ਮੇਂ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਪੜੋਸ ਮੇਂ ਉਸ ਕੀ ਦੋ ਤੀਨ ਮਿਲਨੇ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਥੀਂ ਜਿਨ ਕੇ ਸਾਥ ਵੋਹ ਅਪਨਾ ਵਕਤ ਕਾਟ ਸਕਤੀ ਥੀ। ਪਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਨ ਕੇ ਯਹਾਂ ਜਾਨਾ ਔਰ ਘੰਟੋਂ ਬੈਠੇ ਰਹਿਨਾ ਉਸ ਕੋ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਲਗਤਾ ਥਾ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਉਸ ਨੇ ਉਨ ਸਹੇਲੀਓਂ ਸੇ ਮਿਲਨਾ ਜੁਲ਼ਨਾ ਬਿਲਕੁਲ ਤਰਕ ਕਰ ਦਿਆ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਵੋਹ ਆਪਨੇ ਸੁੰਨਸਾਨ ਮਕਾਨ ਮੇਂ ਬੈਠੀ ਰਹਿਤੀ। ਕਭੀ ਛਾਲੀਆ ਕਾਟਤੀ ਰਹਤੀ, ਕਭੀ ਆਪਨੇ ਪੁਰਾਨੇ ਔਰ ਫੱਟੇ ਹੋਏ ਕਪੜੋਂ ਕੋ ਸੀਤੀ ਰਹਤੀ ਔਰ ਕਭੀ ਬਾਹਰ ਬਾਲਕਨੀ ਮੇਂ ਆਕਰ ਜੰਗਲੇ ਕੇ ਸਾਥ ਲੱਗ ਕਰ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਤੀ ਔਰ ਸਾਮ੍ਹਨੇ ਰੇਲਵੇ ਸ਼ੈੱਡ ਮੇਂ ਸਾਕਤ ਔਰ ਮੁਤਹੱਰਿਕ ਇੰਜਨੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਘੰਟੋਂ ਬੇਮਤਲਬ ਤਾਕਤੀ ਰਹਿਤੀ।

ਸੜਕ ਕੀ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਮਾਲ ਗੋਦਾਮ ਥਾ ਜੋ ਇਸ ਕੋਨੇ ਸੇ ਇਸ ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਹੂਆ ਥਾ। ਦਾਹਿਨੇ ਹਾਥ ਕੋ ਲੋਹੇ ਕੀ ਛੱਤ ਕੇ ਨੀਚੇ ਬੜੀ ਬੜੀ ਗਾਨਠੀਂ ਪੜੀ ਰਹਤੀ ਥੀਂ ਔਰ ਹਰ ਕਿਸਮ ਕੇ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਕੇ ਢੇਰ ਸੇ ਲੱਗੇ ਰਹਤੇ ਥੇ। ਬਾਏਂ ਹਾਥ ਕੋ ਖੁੱਲਾ ਮੈਦਾਨ ਥਾ ਜਿਸ ਮੇਂ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਰੇਲ ਕੀ ਪਟੜੀਆਂ ਵਿੱਛੀ ਹੋਹੂਈ ਥੀਂ। ਧੂਪ ਮੇਂ ਲੋਹੇ ਕੀ ਯੇ ਪਟੜੀਆਂ ਚਮਕਤੀਂ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਆਪਨੇ ਹਾਥੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਤੀ ਜਿਨ ਪਰ ਨੀਲੀ ਨੀਲੀ ਰਗੇਂ ਬਿਲਕੁਲ ਉਨ ਪਟੜੀਓਂ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਭਰੀ ਰਹਤੀ ਥੀਂ। ਇਸ ਲੰਬੇ ਔਰ ਖੁਲੇ ਮੈਦਾਨ ਮੇਂ ਹਰ ਵਕਤ ਇੰਜਨ ਔਰ ਗਾੜੀਆਂ ਚਲਤੀ ਰਹਤੀ ਥੀਂ ਕਭੀ ਇਧਰ ਕਭੀ ਉਧਰ. ਇਨ ਇੰਜਨੋਂ ਔਰ ਗਾੜੀਓਂ ਕੀ ਛਕ ਛਕ ਫੱਕ ਫੱਕ ਸਦਾ ਗੂੰਜਤੀ ਰਹਿਤੀ ਥੀ। ਸੁਬ੍ਹਾ ਸਵੇਰੇ ਜਬ ਵੋਹ ਉਠ ਕਰ ਬਾਲਕਨੀ ਮੇਂ ਆਤੀ ਤੋ ਇਕ ਅਜੀਬ ਸਮਾਂ ਆਤਾ: ਧੁੰਦਲਕੇ ਮੇਂ ਇੰਜਨੋਂ ਕੇ ਮੂੰਹ ਸੇ ਗਾੜ੍ਹਾ ਗਾੜ੍ਹਾ ਧੂਆਂ ਨਕਲਤਾ ਔਰ ਗਦਲੇ ਆਸਮਾਨ ਕੀ ਜਾਨਿਬ ਮੋਟੇ ਔਰ ਭਾਰੀ ਆਦਮੀਓਂ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਠਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਥਾ। ਭਾਪ ਕੇ ਬੜੇ ਬੜੇ ਬਾਦਲ ਭੀ ਇਕ ਸ਼ੋਰ ਕੇ ਸਾਥ ਪਟੜੀਓਂ ਸੇ ਉਠਤੇ ਔਰ ਆਂਖ ਝਪਕਨੇ ਕੀ ਦੇਰ ਮੇਂ ਹਵਾ ਕੇ ਅੰਦਰ ਘੁਲ ਮਿਲ ਜਾਤੇ ਥੇ। ਫਿਰ ਕਭੀ ਕਭੀ ਜਬ ਵੋਹ ਗਾੜੀ ਕੇ ਕਿਸੀ ਡੱਬੇ ਕੋ ਜਿਸੇ ਇੰਜਣ ਨੇ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕਰ ਛੋੜ ਦੀਆ ਹੋ, ਅਕੇਲੇ ਪਟੜੀਓਂ ਪਰ ਚਲਤਾ ਦੇਖਤੀ ਤੋ ਇਸੇ ਅਪਨਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਤਾ। ਵੋਹ ਸੋਚਤੀ ਕਿ ਇਸੇ ਭੀ ਕਸੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਪਟੜੀ ਪਰ ਧੱਕਾ ਦੇ ਕਰ ਛੋੜ ਦਯਾ ਹੈ ਔਰ ਵੋਹ ਖ਼ੁਦ ਬਖ਼ੁਦ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਲੋਗ ਕਾਂਟੇ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ਔਰ ਵੋਹ ਚਲੀ ਹੈ... ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਹਾਂ? ਫਿਰ ਇਕ ਰੋਜ਼ ਐਸਾ ਆਏਗਾ ਜਬ ਇਸ ਧੱਕੇ ਕਾ ਜ਼ੋਰ ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਗਾ ਔਰ ਵੋਹ ਕਹੀਂ ਰੁਕ ਜਾਏਗੀ, ਕਿਸੀ ਐਸੇ ਮੁਕਾਮ ਪਰ ਜੋ ਇਸ ਕਾ ਦੇਖਾ ਭਾਲਾ ਹੋਗਾ।

ਯੂੰ ਤੋ ਵੋਹ ਬੇਮਤਲਬ ਘੰਟੋਂ ਰੇਲ ਕੀ ਇਨ ਟੇੜ੍ਹੀ ਬਾਂਕੀ ਪਟੜੀਓਂ ਔਰ ਠਹਿਰੇ ਔਰ ਚਲਤੇ ਹੋਏ ਇੰਜਨੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਤੀ ਰਹਿਤੀ,ਪਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇ ਖ਼ਿਆਲ ਉਸ ਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਆਤੇ ਰਹਿਤੇ ਥੇ। ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਮੇਂ ਜਬ ਵੋਹ ਰਹਿਤੀ ਥੀ ਤੋ ਸਟੇਸ਼ਨ ਕੇ ਪਾਸ ਹੀ ਇਸ ਕਾ ਮਕਾਨ ਥਾ। ਮਗਰ ਵਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਭੀ ਉਨ ਚੀਜ਼ੋਂ ਕੋ ਐਸੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਸੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ ਥਾ। ਅਬ ਤੋ ਕਭੀ ਕਭੀ ਉਸ ਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਯੇ ਭੀ ਖ਼ਿਆਲ ਆਤਾ ਕਿ ਯੇ ਜੋ ਸਾਮ੍ਹਨੇ ਰੇਲ ਕੀ ਪਟੜੀਓਂ ਕਾ ਜਾਲ਼ ਸਾ ਬਿਛਾ ਹੈ ਔਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਸੇ ਭਾਪ ਔਰ ਧੂਆਂ ਉਠ ਰਹਾ ਹੈ, ਇਕ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਚਕਲਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸੀ ਗਾੜੀਆਂ ਹੈਂ ਜਿਨ ਕੋ ਚੰਦ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਇੰਜਣ ਉਧਰ ਉਧਰ ਧਕੇਲਤੇ ਰਹਿਤੇ ਹੈਂ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਤੋ ਬਾਅਜ਼ ਔਕਾਤ ਯੇ ਇੰਜਣ ਸੇਠ ਮਲੂਮ ਹੋਤੇ ਜੋ ਕਭੀ ਕਭੀ ਅੰਬਾਲਾ ਮੇਂ ਉਸ ਕੇ ਯਹਾਂ ਆਇਆ ਕਰਤੇ ਥੇ। ਫਿਰ ਕਭੀ ਕਭੀ ਜਬ ਵੋਹ ਕਸੀ ਇੰਜਣ ਕੋ ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਗਾੜੀਓਂ ਕੀ ਕਤਾਰ ਕੇ ਪਾਸ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਤਾ ਦੇਖਤੀ ਤੋ ਇਸੇ ਐਸਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਤਾ ਕਿ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਚਕਲੇ ਕੇ ਕਿਸੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਸੇ ਉਪਰ ਕੋਠੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਤਾ ਹੈ।ਸੁਲਤਾਨਾ ਸਮਝਤੀ ਥੀ ਕਿ ਐਸੀ ਬਾਤੇਂ ਸੋਚਨਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਕੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕਾ ਬਾਇਸ ਹੈ, ਚੁਨਾਂਚਿ ਜਬ ਇਸ ਕਿਸਮ ਕੇ ਖ਼ਿਆਲ ਉਸ ਕੋ ਆਨੇ ਲੱਗੇ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਬਾਲਕਨੀ ਮੇਂ ਜਾਨਾ ਛੋੜ ਦੀਆ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਸੇ ਉਸ ਨੇ ਬਾਰਹਾ ਕਹਾ: "ਦੇਖੋ, ਮੇਰੇ ਹਾਲ ਪਰ ਰਹਿਮ ਕਰੋ। ਯਹਾਂ ਘਰ ਮੇਂ ਰਹਾ ਕਰੋ। ਮੈਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਯਹਾਂ ਬੀਮਾਰੋਂ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜੀ ਰਹਿਤੀ ਹੂੰ।' ' ਮਗਰ ਉਸ ਨੇ ਹਰ ਬਾਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਸੇ ਯੇ ਕਹਿ ਕਰ ਉਸ ਕੀ ਤਸ਼ੱਫ਼ੀ ਕਰਦੀ: "ਜਾਨ-ਏ-ਮਨ! ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਕੁਛ ਕਮਾਨੇ ਕੀ ਫ਼ਿਕਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੂੰ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਚਾਹਾ ਤੋ ਚੰਦ ਦਿਨੋਂ ਮੈਂ ਹੀ ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਪੂਰੇ ਪਾਂਚ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ ਥੇ ਮਗਰ ਅਭੀ ਤੱਕ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕਾ ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਹੂਆ ਥਾ ਨਾ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਕਾ।ਮਹਰਮ ਕਾ ਮਹੀਨਾ ਸਿਰ ਪਰ ਆ ਰਿਹਾ ਥਾ ਮਗਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਪਾਸ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਬਨਵਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕੁਛ ਭੀ ਨਾ ਥਾ। ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਨੇ ਲੇਡੀ ਹੈਮਿਲਟਨ ਕੀ ਇਕ ਨਈ ਵਜ਼ਾ ਕੀ ਕਮੀਸ ਬਣਵਾਈ ਥੀ ਜਿਸ ਕੀ ਆਸਤੀਨੇਂ ਕਾਲ਼ੀ ਜਾਰਜਟ ਕੀ ਥੀਂ। ਇਸ ਕੇ ਸਾਥ ਮੈਚ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਉਸ ਕੇ ਪਾਸ ਕਾਲ਼ੀ ਸਾਟਨ ਕੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਥੀ ਜੋ ਕਾਜਲ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਮਕਤੀ ਥੀ।ਅਨਵਰੀ ਨੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਜਾਰਜਟ ਕੀ ਇਕ ਬੜੀ ਨਫ਼ੀਸ ਸਾੜੀ ਖ਼ਰੀਦੀ ਥੀ। ਇਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਸੇ ਕਹਾ ਥਾ ਕਿ ਵੋਹ ਇਸ ਸਾੜੀ ਕੇ ਨੀਚੇ ਸਫ਼ੈਦ ਬੋਸਕੀ ਕਾ ਪੇਟੀਕੋਟ ਪਹਿਨੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਯੇ ਨਯਾ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਹੈ। ਇਸ ਸਾੜੀ ਕੇ ਸਾਥ ਪਹਿਨਨੇ ਕੋ ਅਨਵਰੀ, ਕਾਲ਼ੀ ਮਖ਼ਮਲ ਕਾ ਇਕ ਜੂਤਾ ਲਾਈ ਥੀ ਜੋ ਬੜਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਥਾ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਜਬ ਯੇ ਤਮਾਮ ਚੀਜ਼ੇਂ ਦੇਖੀਂ ਤੋ ਇਸ ਕੋ ਇਸ ਅਹਿਸਾਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਦੀਆ ਕਿ ਵੋਹ ਮਹਰਮ ਮਨਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਐਸਾ ਲਿਬਾਸ ਖ਼ਰੀਦਨੇ ਕੀ ਇਸਤਿਤਾਅਤ ਰੱਖਤੀ।ਅਨਵਰੀ ਔਰ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਕੇ ਪਾਸ ਯੇ ਲਿਬਾਸ ਦੇਖ ਕਰ ਜਬ ਵੋਹ ਘਰ ਆਈ ਤੋ ਇਸ ਕਾ ਦਿਲ ਬਹੁਤ ਮਗ਼ਮੂਮ ਥਾ। ਇਸੇ ਐਸਾ ਮਲੂਮ ਹੋਤਾ ਥਾ ਕਿ ਇਕ ਫੋੜਾ ਸਾ ਉਸ ਕੇ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਘਰ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਹਸਬ-ਏ-ਮਾਅਮੂਲ ਬਾਹਰ ਥਾ। ਦੇਰ ਤੱਕ ਵੋਹ ਦਰੀ ਪਰ ਗਾਓ ਤਕੀਆ ਸਿਰ ਕੇ ਨੀਚੇ ਰਖ ਕਰ ਲੇਟੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਜਬ ਇਸ ਕੀ ਗਰਦਨ ਉਂਚਾਈ ਕੇ ਬਾਇਸ ਅਕੜ ਸੀ ਗਈ ਤੋ ਬਾਹਰ ਬਾਲਕਨੀ ਮੇਂ ਚਲੀ ਗਈ ਤਾਕਿ ਗ਼ਮ ਅਫ਼ਜ਼ਾ ਖ਼ਿਆਲਾਤ ਕੋ ਆਪਨੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਸੇ ਨਿਕਾਲ ਦੇ।

ਸਾਮ੍ਹਨੇ ਪਟੜਿੜੀਓਂ ਪਰ ਗਾੜੀਓਂ ਕੇ ਡੱਬੇ ਖੜੇ ਥੇ ਪਰ ਇੰਜਣ ਕੋਈ ਭੀ ਨਾ ਥਾ। ਸ਼ਾਮ ਕਾ ਵਕਤ ਥਾ...ਛਿੜਕਾਓ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਥਾ ਇਸ ਲੀਏ ਗਰਦ-ਓ-ਗ਼ੁਬਾਰ ਦੱਬ ਗਿਆ ਥਾ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਐਸੇ ਆਦਮੀ ਚੱਲਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਥੇ ਜੋ ਤਾਕ ਝਾਂਕ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਘਰੋਂ ਕਾ ਰੁਖ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ। ਐਸੇ ਹੀ ਇਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਗਰਦਨ ਉਂਚੀ ਕਰ ਕੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਾ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਮੁਸਕਰਾ ਦੀ ਔਰ ਇਸ ਕੋ ਭੂਲ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਬ ਸਾਮ੍ਹਨੇ ਪਟੜੀਓਂ ਪਰ ਇਕ ਇੰਜਣ ਨਮੂਦਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਥਾ।ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਗ਼ੌਰ ਸੇ ਉਸ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਆ ਔਰ ਆਹਿਸਤਾ ਆਹਿਸਤਾ ਯੇ ਖ਼ਿਆਲ ਉਸ ਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਆਇਆ ਕਿ ਇੰਜਣ ਨੇ ਭੀ ਕਾਲ਼ਾ ਲਿਬਾਸ ਪਹਿਨ ਰੱਖਾ ਹੈ। ਯੇ ਅਜੀਬੋ ਗ਼ਰੀਬ ਖ਼ਿਆਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਸੇ ਨਕਾਲਨੇ ਕੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਜਬ ਉਸ ਨੇ ਸੜਕ ਕੀ ਜਾਨਿਬ ਦੇਖਾ ਤੋ ਉਸੇ ਵਹੀ ਆਦਮੀ ਬੇਲ ਗਾੜੀ ਕੇ ਪਾਸ ਖੜ੍ਹਾ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਲਲਚਾਈ ਨਜ਼ਰੋਂ ਸੇ ਦੇਖਾ ਥਾ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਹਾਥ ਸੇ ਉਸੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਿਆ। ਇਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਉਧਰ ਉਧਰ ਦੇਖ ਕਰਾ ਯਕ ਲਤੀਫ਼ ਇਸ਼ਾਰੇ ਪੂਛਾ:ਏ ਕਿਧਰ ਸੇ ਆਊਂ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਉਸੇ ਰਾਸਤਾ ਬਤਾ ਦੀਆ।ਵੋਹ ਆਦਮੀ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਖੜ੍ਹਾ ਰਿਹਾ ਮਗਰ ਫਿਰ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਸੇ ਉਪਰ ਆਇਆ।ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਉਸੇ ਦਰੀ ਪਰ ਬਿਠਾਇਆ। ਜਬ ਵੋਹ ਬੈਠ ਗਿ ਆ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਸਿਲਸਿਲਾ-ਏ-ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕਹਾ: "ਆਪ ਉਪਰ ਆਤੇ ਡਰ ਕਿਉਂ ਰਹੇ ਥੇ।"ਵੋਹ ਆਦਮੀ ਯੇ ਸਨ ਕਰ ਮੁਸਕਰਾਇਆ: "ਤੁਮਹੇਂ ਕੈਸੇ ਮਲੂਮ ਹੂਆ...ਡਰਨੇ ਕੀ ਬਾਤ ਹੀ ਕੀਆ ਥੀ?"ਇਸ ਪਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਹਾ:"ਯੇ ਮੈਂ ਨੇ ਇਸ ਲੀਏ ਕਹਾ ਕਿ ਆਪ ਦੇਰ ਤੱਕ ਵਹੀਂ ਖੜੇ ਰਹੇ ਔਰ ਫਿਰ ਕੁਛ ਸੋਚ ਕਰ ਉਧਰ ਆਏ।"ਵੋਹ ਯੇ ਸੁਨ ਕਰ ਫਿਰ ਮੁਸਕਰਾਇਆ:"ਤੁਮਹੇਂ ਗ਼ਲਤਫ਼ਹਿਮੀ ਹੂਈ। ਮੈਂ ਤੁਮਹਾਰੇ ਉਪਰ ਵਾਲੇ ਫ਼ਲੈਟ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਥਾ। ਵਹਾਂ ਕੋਈ ਔਰਤ ਖੜੀ ਇਕ ਮਰਦ ਕੋ ਠੇਂਗਾ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਥੀ। ਮੁਝੇ ਯੇ ਮੰਜ਼ਰ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਫਿਰ ਬਾਲਕਨੀ ਮੇਂ ਸਬਜ਼ ਬਲਬ ਰੌਸ਼ਨ ਹੂਆ ਤੋ ਮੈਂ ਕੁਛ ਦੇਰ ਕੇ ਲੀਏ ਠਹਿਰ ਗਿਆ। ਸਬਜ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੁਝੇ ਪਸੰਦ ਹੈ। ਆਂਖੋਂ ਕੋ ਬਹੁਤ ਅੱਛੀ ਲਗਤੀ ਹੈ।"ਯੇ ਕਹਿ ਕਰ ਉਸ ਨੇ ਕਮਰੇ ਕਾ ਜ਼ਾਇਜ਼ਾ ਲੈਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਆ। ਫਿਰ ਵੋਹ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਾ ਹੂਆ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਪੂਛਾ:"ਆਪ ਜਾ ਰਹੇ ਹੈਂ?"ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦੀਆ:"ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਤੁਮਹਾਰੇ ਇਸ ਮਕਾਨ ਕੋ ਦੇਖਨਾ ਚਾਹਤਾ ਹੂੰ...ਚਲੋ ਮੁਝੇ ਤਮਾਮ ਕਮਰੇ ਦਿਖਾਓ।"ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਇਸ ਕੋ ਤੀਨੋਂ ਕਮਰੇ ਇਕ ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦੀਏ। ਇਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਬਿਲਕੁਲ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਸੇ ਉਨ ਕਮਰੋਂ ਕਾ ਮੁਆਇਨਾ ਕੀਆ। ਜਬ ਵੋਹ ਦੋਨੋਂ ਫਿਰ ਇਸੀ ਕਮਰੇ ਮੇਂ ਆ ਗਏ ਜਹਾਂ ਪਹਿਲੇ ਬੈਠੇ ਥੇ ਤੋ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਕਹਾ:"ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਸ਼ੰਕਰ ਹੈ।"ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ ਗ਼ੌਰ ਸੇ ਸ਼ੰਕਰ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਾ: ਵੋਹ ਮੁਤਵਸਤ ਕੱਦ ਕਾ ਮਾਮੂਲੀ ਸ਼ਕਲੋ ਸੂਰਤ ਕਾ ਆਦਮੀ ਥਾ ਮਗਰ ਉਸ ਕੀ ਆਂਖੇਂ ਗ਼ੈਰ ਮਾਮੂਲੀ ਤੌਰ ਪਰ ਸਾਫ਼ ਔਰ ਸ਼ੱਫ਼ਾਫ਼ ਥੀਂ। ਕਭੀ ਕਭੀ ਇਨ ਮੇਂ ਏਕ ਅਜੀਬ ਕਿਸਮ ਕੀ ਚਮਕ ਪੈਦਾ ਹੋਤੀ ਥੀ। ਗਠੀਲਾ ਔਰ ਕਸਰਤੀ ਬਦਨ ਥਾ। ਕੰਨਪਟੀਓਂ ਪਰ ਉਸ ਕੇ ਬਾਲ ਸਫ਼ੈਦ ਹੋ ਰਹੇ ਥੇ। ਖਾ ਕਸਤੁਰੀ ਰੰਗ ਕੀ ਗਰਮ ਪਤਲੂਨ ਪਹਿਨੇ ਥਾ। ਸਫ਼ੈਦ ਕਮੀਸ ਥੀ ਜਿਸ ਕਾ ਕਾਲਰ ਗਰਦਨ ਪਰ ਸੇ ਉਪਰ ਕੋ ਉਠਾ ਥਾ।ਸ਼ੰਕਰ ਕੁਛ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰੀ ਪਰ ਬੈਠਾ ਥਾ ਕਿ ਮਲੂਮ ਹੋਤਾ ਥਾ ਸ਼ੰਕਰ ਕੇ ਬਜਾਏ ਸੁਲਤਾਨਾ ਗਾਹਕ ਹੈ। ਇਸ ਅਹਿਸਾਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਕਦਰੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਦਿਆ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ੰਕਰ ਸੇ ਕਹਾ:"ਫ਼ਰਮਾਈਏ।।।"

ਸ਼ੰਕਰ ਬੈਠਾ ਥਾ, ਯੇ ਸਸੁਨ ਕਰ ਲੇਟ ਗਿਆ।"ਮੈਂ ਕਿਆ ਫ਼ਰਮਾਉਂ, ਕੁਛ ਤੁਮ ਹੀ ਫ਼ਰਮਾਓ। ਬੁਲਾਇਆ ਤੁਮਹੀਂ ਨੇ ਹੈ ਮੁਝੇ।"ਜਬ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੁਛ ਨਾ ਬੋਲੀ ਤੋ ਵੋਹ ਉੱਠ ਬੈਠਾ।"ਮੈਂ ਸਮਝਾ, ਲੌ ਅਬ ਮੁਝ ਸੇ ਸੁਨੋ, ਜੋ ਕੁਛ ਤੁਮ ਨੇ ਸਮਝਾ, ਗ਼ਲਤ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਨ ਲੋਗੋਂ ਮੇਂ ਸੇ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਜੋ ਕੁਛ ਦੇ ਕਰ ਜਾਤੇ ਹੈਂ। ਡਾਕਟਰੋਂ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੇਰੀ ਭੀ ਫ਼ੀਸ ਹੈ। ਮੁਝੇ ਜਬ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਏ ਤੋ ਫ਼ੀਸ ਦੇਨਾਨੀ ਹੀ ਪੜਤੀ ਹੈ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਯੇ ਸੁਨ ਕਰ ਚਕਰਾ ਗਈ ਮਗਰ ਉਸ ਕੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸੇ ਬੇ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਹਸੀ ਆ ਗਈ। "ਆਪ ਕਾਮ ਕਿਆ ਕਰਤੇ ਹੈਂ?"ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦੀਆ:"ਯਹੀ ਜੋ ਤੁਮ ਲੋਗ ਕਰਤੇ ਹੋ।""ਕਿਆ?""ਤੁਮ ਕਿਆ ਕਰਤੀ ਹੋ?""ਮੈਂ।।। ਮੈਂ।।। ਮੈਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਰਤੀ। "ਮੈਂ ਭੀ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਭ੍ਭੱਨਾਕਰ ਕਹਾ:"ਯੇ ਤੋ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਾ ਹੋਈ...ਆਪ ਕੁਛ ਨਾ ਕੁਛ ਤੋ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਤੇ ਹੋਂਗੇ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਬੜੇ ਇਤਮੀਨਾਨ ਸੇ ਜਵਾਬ ਦੀਆ:"ਤੁਮ ਭੀ ਕੁਛ ਨਾ ਕੁਛ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਤੀ ਹੋਗੀ।"

"ਝਖ ਮਾਰਤੀ ਹੂੰ।""ਮੈਂ ਭੀ ਝਖ ਮਾਰਤਾ ਹੂੰ।""ਤੋ ਆਓ ਦੋਨੋਂ ਝਖ ਮਾਰੇਂ।"

"ਹਾਜ਼ਰ ਹੂੰ ਮਗਰ ਝਖ ਮਾਰਨੇ ਕੇ ਦਾਮ ਮੈਂ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਦੀਆ ਕਰਤਾ।""ਹੋਸ਼ ਕੀ ਦਵਾ ਕਰੋ...ਯੇ ਲੰਗਰ ਖ਼ਾਨਾ ਨਹੀਂ।""ਔਰ ਮੈਂ ਭੀ ਵਾਲੰਟੀਅਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ।"ਸੁਲਤਾਨਾ ਯਹਾਂ ਰੁਕ ਗਈ। ਇਸ ਨੇ ਪੂਛਾ:"ਯੇ ਵਾਲੰਟੀਅਰ ਕੌਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ?"ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦੀਆ:"ਉੱਲੂ ਕੇ ਪੱਠੇ।""ਮੈਂ ਉੱਲੂ ਕੀ ਪੱਠੀ ਨਹੀਂ।"

"ਮਗਰ ਵੋਹ ਆਦਮੀ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਜੋ ਤੁਮਹਾਰੇ ਸਾਥ ਰਹਿਤਾ ਹੈ, ਜ਼ਰੂਰ ਉੱਲੂ ਕਾ ਪੱਠਾ ਹੈ।""ਕਿਉਂ?"

"ਇਸ ਲੀਏ ਕਿ ਵੋਹ ਕਈ ਦਿਨੋਂ ਸੇ ਏਕ ਐਸੇ ਖ਼ੁਦਾ ਰਸੀਦਾ ਫ਼ਕੀਰ ਕੇ ਪਾਸ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਖਲੋ ਇੰਨੇ ਕੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਜ਼ੰਗ ਲੱਗੇ ਤਾਲੇ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੈ।"ਯੇ ਕਹਿ ਕਰ ਸ਼ੰਕਰ ਹੰਸਾ। ਇਸ ਪਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਹਾ:"ਤੁਮ ਹਿੰਦੂ ਹੋ, ਇਸੀ ਲੀਏ ਹਮਾਰੇ ਇਨ ਬਜ਼ੁਰਗੋਂ ਕਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉੜਾਤੇ ਹੋ।"ਸ਼ੰਕਰ ਮੁਸਕਰਾਇਆ:"ਐਸੀ ਜਗਹੋਂ ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਿਮ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੂਆ ਕਰਤੇ ।ਬੜੇ ਬੜੇ ਪੰਡਤ ਔਰ ਮੌਲਵੀ ਭੀ ਯਹਾਂ ਆਏਂ ਤੋ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਆਦਮੀ ਬਣ ਜਾਏਂ।""ਜਾਨੇਨੇ ਕਿਆ ਊਟਪਟਾਂਗ ਬਾਤੇਂ ਕਰਤੇ ਹੋ ਬੋਲੋ, ਰਹੋਗੇ

"ਉਸੀ ਸ਼ਰਤ ਪਰ ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਬਤਾ ਚੁੱਕਾ ਹੂੰ।"ਸੁਲਤਾਨਾ ਅੱ ਉਠ ਖੜੀ ਹੋਈ।"ਤੋ ਜਾਉ ਰਸਤਾ ਪਕੜੋ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਆਰਾਮ ਸੇ ਉੱਠਾ। ਪਤਲੂਨ ਕੀ ਜੇਬੋਂ ਮੇਂ ਆਪਨੇ ਦੋਨੋਂ ਹਾਥ ਠੂੰਸੇ ਔਰ ਜਾਤੇ ਹੋਏ ਕਹਾ:"ਮੈਂ ਕਭੀ ਕਭੀ ਇਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਾ ਕਰਤਾ ਹੂੰ। ਜਬ ਭੀ ਤੁਮਹੇਂ ਮੇਰੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋ ਬੁਲਾ ਲੈਨਾ...ਬਹੁਤ ਕਾਮ ਕਾ ਆਦਮੀ ਹੂੰ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕਾਲੇ ਲਿਬਾਸ ਕੋ ਭੁੱਲ ਕਰ ਦੇਰ ਤੱਕ ਉਸ ਕੇ ਮੁਤਅੱਲਕ ਸੋਚਤੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਆਦਮੀ ਕੀ ਬਾਤੋਂ ਨੇ ਇਸ ਕੇ ਦੁੱਖ ਕੋ ਬਹੁਤ ਹਲ਼ਕਾ ਕਰ ਦਿਆ ਥਾ। ਅਗਰ ਵੋਹ ਅੰਬਾਲੇ ਮੇਂ ਆਇਆ ਹੋਤਾ ਜਹਾਂ ਕਿ ਵੋਹ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਥੀ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਕਸੀ ਔਰ ਹੀ ਰੰਗ ਮੇਂ ਉਸ ਆਦਮੀ ਕੋ ਦੇਖਾ ਹੋਤਾ ਔਰ ਬਹੁਤ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਧੱਕੇ ਦੇ ਕਰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਾਲ ਦੀਆ ਹੋਤਾ। ਮਗਰ ਯਹਾਂ ਚੂੰਕਿ ਵੋਹ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਰਹਿਤੀ ਥੀ ਇਸ ਲੀਏ ਸ਼ੰਕਰ ਕੀ ਬਾਤੇਂ ਇਸੇ ਆਏਂ।ਠ

ਸ਼ਾਮ ਕੋ ਜਬ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਆਇਆ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਇਸ ਸੇ ਪੂਛਾ:"ਤੁਮ ਆਜ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕਿਧਰ ਗ਼ਾਇਬ ਰਹੇ ਹੋ?"

ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਥੱਕ ਕਰ ਚੂਰ ਚੂਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਥਾ, ਕਹਿਨੇ ਲੱਗਾ:"ਪੁਰਾਨੇ ਕਿਲੇ ਕੇ ਪਾਸ ਸੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੂੰ। ਵਹਾਂ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕੁਛ ਦਿਨੋਂ ਸੇ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਹੈਂ, ਉਨਹੀ ਕੇ ਪਾਸ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਜਾਤਾ ਹੂੰ ਕਿ ਹਮਾਰੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਜਾਏਂ"

"ਕੁਛ ਉਨਹੋਂ ਨੇ ਤੁਮ ਸੇ ਕਹਾ?"

"ਨਹੀਂ, ਅਭੀ ਵੋਹ ਮਿਹਰਬਾਨ ਨਹੀਂ ਹੂਏ...ਪਰ ਸੁਲਤਾਨਾ, ਮੈਂ ਜੋ ਉਨ ਕੀ ਖ਼ਿਦਮਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੂੰ, ਵੋਹ ਅਕਾਰਥ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗੀ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਕਾ ਫ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ਾਮਿਲ-ਏ-ਹਾਲ ਰਿਹਾ ਤੋ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਰੇ ਨਿਆਰੇ ਹੋ ਜਾਏਂਗੇ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਮੇਂ ਮਹਰਮ ਮਨਾਨੇ ਕਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸਮਾਇਆ ਹੂਆ ਥਾ, ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਸੇ ਰੌਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਮੇਂ ਕਹਿਨੇ ਲੱਗੀ: "ਸਾਰਾ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਬਾਹਰ ਗ਼ਾਇਬ ਰਹਿਤੇ ਹੋ...ਮੈਂ ਯਹਾਂ ਪਿੰਜਰੇ ਮੇਂ ਕੈਦ ਰਹਿਤੀ ਹੂੰ, ਕਹੀਂ ਜਾ ਸਕਤੀ ਹੂੰ ਨਾ ਆ ਸਕਤੀ ਹੂੰ। ਮਹਰਮ ਸਿਰ ਪਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕੁਛ ਤੁਮ ਨੇ ਇਸ ਕੀ ਭੀ ਫ਼ਿਕਰ ਕੀ ਕਿ ਮੁਝੇ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਚਾਹੀਏ। ਘਰ ਮੇਂ ਫੁੱਟੀ ਕੌੜੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ। ਕੰਙਣੀਆਂ ਥੀਂ ਸੋ ਵੋਹ ਇਕ ਇਕ ਕਰ ਕੇ ਬਿਕ ਗਈਂ। ਅਬ ਤੁਮ ਹੀ ਬਿਤਾਉ, ਕਿਆ ਹੋਗਾ?...ਯੂੰ ਫ਼ਕੀਰੋਂ ਕੇ ਪਿੱਛੇ ਕਬ ਤਕ ਮਾਰੇ ਮਾਰੇ ਫਿਰਾ ਕਰੋਗੇ। ਮੁਝੇ ਤੋ ਐਸਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯਹਾਂ ਦੇਹਲੀ ਮੈਂ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ ਭੀ ਹਮ ਸੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਸੁਨੋ ਤੋ ਅਪਨਾ ਕਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੋ। ਕੁਛ ਤੋ ਸਹਾਰਾ ਹੋ ਹੀ ਜਾਏਗਾ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਰੀ ਪਰ ਲੇਟ ਗਿਆ ਔਰ ਕਹਿਨੇ ਲੱਗਾ:"ਪਰ ਯੇ ਕਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਭੀ ਤੋ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਸਰਮਾਇਆ ਚਾਹੀਏ...ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਲੀਏ ਅਬ ਐਸੀ ਦੁੱਖ ਭਰੀ ਬਾਤੇਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਮੁਝ ਸੇ ਅਬ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤੀਂ। ਮੈਂਨੇ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਅੰਬਾਲਾ ਛੋੜਨੇ ਮੇਂ ਸਖ਼ਤ ਗ਼ਲਤੀ ਕੀ। ਪਰ ਜੋ ਕਰਤਾ ਹੇ, ਅੱਲ੍ਹਾ ਹੀ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਹਮਾਰੀ ਬਿਹਤਰੀ ਹੀ ਕੇ ਲੀਏ ਕਰਤਾ ਹੈ। ਕਿਆ ਪਤਾ ਹੈ, ਕੁਛ ਦੇਰ ਔਰ ਤਕਲੀਫੇਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਹਮ।।।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਬਾਤ ਕਾਟ ਕਰ ਕਹਾ:"ਤੁਮ ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਲੀਏ ਕੁਛ ਕਰੋ। ਚੋਰੀ ਕਰੋ ਯਾ ਡਾਕਾ ਡਾਲੋ, ਪਰ ਮੁਝੇ ਇਕ ਸ਼ਲਵਾਰ ਕਾ ਕੱਪੜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਦੋ। ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਸਫ਼ੈਦ ਬੋਸਕੀ ਕੀ ਕਮੀਸ ਪੜੀ ਹੈ, ਇਸ ਕੋ ਮੈਂ ਰੰਗਵਾ ਲੂੰਗੀ। ਸਫ਼ੈਦ ਨੀਨੋਨ ਕਾ ਇਕ ਨਯਾ ਦੁਪੱਟਾ ਭੀ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਵਹੀ ਜੋ ਤੁਮ ਨੇ ਮੁਝੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਪਰ ਲਾਕਰ ਦੀਆ ਥਾ, ਯੇ ਭੀ ਕਮੀਸ ਕੇ ਸਾਥ ਹੀ ਰੰਗਵਾ ਲੀਆ ਜਾਏਗਾ। ਇਕ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਲਵਾਰ ਕੀ ਕਸਰ ਹੈ, ਸੋ ਵੋਹ ਤੁਮ ਕਿਸੀ ਨਾ ਕਕਿਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੋ, ..ਦੇਖੋ ਤੁਮਹੇਂ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਕੀ ਕਸਮ, ਕਿਸੀ ਨਾ ਕਿਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਦੋ...ਮੇਰੀ ਭਿੱਤੀ ਖਾਓ ਅਗਰ ਨਾ ਲਾਓ।"

ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਉਠ ਬੈਠਾ:"ਅਬ ਤੁਮ ਖ਼ਾਹ ਮਖ਼ਵਾਹ ਜ਼ੋਰ ਦੀਏ ਚਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋ...ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲਾਊਂਗਾ...ਅਫ਼ੀਮ ਖਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਤੋ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਇਕ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ।" "ਕੁਛ ਭੀ ਕਰੋ ਮਗਰ ਮੁਝੇ ਸਾੜ੍ਹੇ ਚਾਰ ਗਜ਼ ਕਾਲ਼ੀ ਸਾਟਨ ਲਾਦੂ।"

"ਦੁਆ ਕਰੋ ਕਿ ਆਜ ਰਾਤ ਹੀ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੋ ਤਿੰਨ ਆਦਮੀ ਭੇਜਦੇ।"

"ਲੇਕਿਨ ਤੁਮ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰੋਗੇ...ਤੁਮ ਅਗਰ ਚਾਹੋ ਤੋ ਜ਼ਰੂਰ ਇਤਨੇ ਪੈਸੇ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੋ। ਜੰਗ ਸੇ ਪਹਿਲੇ ਯੇ ਸਾਟਨ ਬਾਰਾ ਚੌਦਾ ਆਨੇ ਗਜ਼ ਮਿਲ ਜਾਤੀ ਥੀ। ਅਬ ਸਵਾ ਰੁਪਏ ਗਜ਼ ਕੇ ਹਿਸਾਬ ਸੇ ਮਿਲਤੀ ਹੈ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਚਾਰ ਗਜ਼ੋਂ ਪਰ ਕਿਤਨੇ ਰੁਪਏ ਖ਼ਰਚ ਹੋ ਜਾਏਂਗੇ?"

"ਅਬ ਤੁਮ ਕਹਿਤੀ ਹੋ ਤੋ ਮੈਂ ਕੋਈ ਹੀਲਾ ਕਰੂੰਗਾ।"ਯੇ ਕਹਿ ਕਰ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਉੱਠਾ : "ਲੌ ਅਬ ਉਨ ਬਾਤੋਂ ਕੋ ਭੁੱਲ ਜਾਉ , ਮੈਂ ਹੋਟਲ ਸੇ ਖਾਨਾ ਲੈ ਆਊਂ ।"

ਹੋਟਲ ਸੇ ਖਾਨਾ ਆਇਆ। ਦੋਨੋਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕਰ ਜ਼ਹਿਰ ਮਾਰ ਕੀਆ ਔਰ ਸੌ ਗਏ। ਸੁਬ੍ਹਾ ਹੋਈ। ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਪੁਰਾਨੇ ਕਿਲੇ ਵਾਲੇ ਫ਼ਕੀਰ ਕੇ ਪਾਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਅਕੇਲੀ ਰਹਿ ਗਈ।ਕੁਛ ਦੇਰ ਲੇਟੀ ਰਹੀ , ਕੁਛ ਦੇਰ ਸੋਈ ਰਹੀ। ਇਧਰ ਇਧਰ ਕਮਰੋਂ ਮੇਂ ਟਹਿਲਤੀ ਰਹੀ। ਦੁਪਹਿਰ ਕਾ ਖਾਨਾ ਖਾਨੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਅਪਨਾ ਸਫ਼ੈਦ ਨੈਣਉਣ ਕਾ ਦੁਪੱਟਾ ਔਰ ਸਫ਼ੈਦ ਬੋਸਕੀ ਕੀ ਕਮੀਜ਼ ਨਿੱਕਾਲੀ ਔਰ ਨੀਚੇ ਲਾਂਡਰੀ ਵਾਲੇ ਕੋ ਰੰਗਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਦੇ ਆਈ। ਕੱਪੜੇ ਧੋਨੇ ਕੇ ਇਲਾਵਾ ਵਹਾਂ ਰੰਗਨੇ ਕਾ ਕਾਮ ਭੀ ਹੋਤਾ ਥਾ। ਯੇ ਕਾਮ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਵਾਪਸ ਆਕਰ ਫ਼ਿਲਮੋਂ ਕੀ ਕਿਤਾਬੇਂ ਪੜ੍ਹੀਂ। ਜਿਨ ਮੈਂ ਉਸ ਕੇ ਦੇਖੇ ਹੂਏ ਫ਼ਿਲਮੋਂ ਕੀ ਕਹਾਣੀ ਔਰ ਗੀਤ ਛਪੇ ਹੋਏ ਥੇ। ਯੇ ਕਿਤਾਬੇਂ ਪੜ੍ਹਤੇ ਪੜ੍ਹਤੇ ਵੋਹ ਸੋ ਗਈ। ਜਬ ਉੱਠੀ ਤੋ ਚਾਰ ਬਜ ਚੁੱਕੇ ਥੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਧੂਪ ਆਂਗਣ ਮੈਂ ਸੇ ਮੋਰੀ ਕੇ ਪਾਸ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਥੀ। ਨਹਾ ਧੋ ਕਰ ਫ਼ਾਰਗ਼ ਹੋਈ ਤੋ ਗਰਮ ਚਾਦਰ ਊੜਾ ਕਰ ਬਾਲਕੋਨੀ ਮੈਂ ਆ ਖੜੀ ਹੋਈ। ਕਰੀਬਨ ਇਕ ਘੰਟਾ ਸੁਲਤਾਨਾ ਬਾਲਕਨੀ ਮੈਂ ਖੜੀ ਰਹੀ। ਅਬ ਸ਼ਾਮ ਹੋ ਗਈ ਥੀ। ਬੱਤੀਆਂ ਰੌਸ਼ਨ ਹੋ ਰਹੀ ਥੀਂ। ਨੀਚੇ ਸੜਕ ਮੈਂ ਰੌਣਕ ਕੇ ਆਸਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਨੇ ਲੱਗੇ ਥੇ। ਸਰਦੀ ਮੈਂ ਥੋੜੀ ਸੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਹੋ ਗਈ ..ਮਗਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਯੇ ਨਾਗਵਾਰ ਮਲੂਮ ਨਾ ਹੋਈ। ਵੋਹ ਸੜਕ ਪਰ ਆਤੇ ਜਾਤੇ ਟਾਂਗੋਂ ਔਰ ਮੋਟਰੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਇਕ ਅਰਸੇ ਸੇ ਦੇਖ ਰਹੀ ਥੀ। ਦਫ਼ਾਤਨ ਉਸੇ ਸ਼ੰਕਰ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ। ਮਕਾਨ ਕੇ ਨੀਚੇ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਉਸ ਨੇ ਗਰਦਨ ਉਂਚੀ ਕੀ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖ ਕਰ ਮੁਸਕਰਾ ਦੀਆ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਗ਼ੈਰ ਇਰਾਦੀ ਤੌਰ ਪਰ ਹਾਥ ਕਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਆ ਔਰ ਉਸੇ ਉਪਰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ।

ਜਬ ਸ਼ੰਕਰ ਓਪਰਾ ਗਿਆ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਈ ਕਿ ਉਸ ਸੇ ਕਿਆ ਕਹੇ। ਦਾਰਸਲ ਉਸ ਨੇ ਇਸੇ ਹੀ ਬਿਲ਼ਾ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਉਸੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਦਿਆ ਥਾ। ਸ਼ੰਕਰ ਬੇਹੱਦ ਮੁਤਮਾਈਨ ਥਾ ਜੈਸੇ ਉਸ ਕਾ ਅਪਨਾ ਘਰ ਹੈ। ਚੁਨਾਂਚਿ ਬੜੀ ਬੇਤਕੱਲਫ਼ੀ ਸੇ ਪਹਿਲੇ ਰੋਜ਼ ਕੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੋਹ ਗਾਓ ਤਕੀਆ ਸਿਰ ਕੇ ਨੀਚੇ ਰਖ ਕਰ ਲੇਟ ਗਿਆ। ਜਬ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਦੇਰ ਤੱਕ ਇਸ ਸੇ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਾ ਕੀ ਤੋ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾ: "ਤੁਮ ਮੁਝੇ ਸੋ ਦਫ਼ਾ ਬੁਲਾ ਸਕਤੀ ਹੋ ਔਰ ਸੋ ਦਫ਼ਾ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕਤੀ ਹੋ ਕਿ ਚਲੇ ਜਾਉ...ਮੈਂ ਐਸੀ ਬਾਤੋਂ ਪਰ ਕਭੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੂਆ ਕਰਤਾ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਮੈਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋ ਗਈ, ਕਹਿਨੇ ਲੱਗੀ: "ਨਹੀਂ ਬੈਠੋ, ਤੁਮਹੇਂ ਜਾਨੇ ਕੋ ਕੌਣ ਕਹਿਤਾ ਹੈ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਇਸ ਪਰ ਮੁਸਕਰਾ ਦੀਆ। "ਤੋ ਮੇਰੀ ਸ਼ਰਤੇਂ ਤੁਮਹੇਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈਂ।"

"ਕੈਸੀ ਸ਼ਰਤੇਂ?"ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਹੰਸ ਕਰ ਕਹਾ: "ਕਿਆ ਨਕਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ਮੁਝ ਸੇ?"

"ਨਿਕਾਹ ਔਰ ਸ਼ਾਦੀ ਕੈਸੀ?...ਨਾ ਤੁਮ ਉਮਰ ਭਰ ਕਿਸੀ ਸੇ ਨਿਕਾਹ ਕਰੋਗੀ ਨਾ ਮੈਂ। ਯੇ ਰਸਮੇਂ ਹਮ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਨਹੀਂ...ਛੋੜੋ ਇਨ ਫ਼ਜ਼ੂਲਿਆਤ ਕੋ, ਕੋਈ ਕਾਮ ਕੀ ਬਾਤ ਕਰੋ।"

"ਬੋਲੋ ਕਿਆ ਬਾਤ ਕਰੂੰ?"

"ਤੁਮ ਔਰਤ ਹੋ...ਕੋਈ ਐਸੀ ਬਾਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਜਿਸ ਸੇ ਦੋ ਘੜੀ ਦਿਲ ਬਹਿਲ ਜਾਏ। ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਹੀ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਕੁਛ ਔਰ ਭੀ ਹੈ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਜ਼ਿਹਨੀ ਤੌਰ ਪਰ ਅਬ ਸ਼ੰਕਰ ਕੋ ਕਬੂਲ ਕਰ ਚੁਕੀ ਥੀ। ਕਹਿਨੇ ਲੱਗੀ:"ਸਾਫ਼ ਸਾਫ਼ ਕਹੋ, ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਕਿਆ ਚਾਹਤੇ ਹੋ।"

"ਜੋ ਦੂਸਰੇ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ।"ਸ਼ੰਕਰ ਉਠ ਕਰ ਬੈਠ ਗਿਆ।

"ਤੁਮ ਮੈਂ ਔਰ ਦੂਸਰੋਂ ਮੈਂ ਫਿਰ ਫ਼ਰਕ ਹੀ ਕਿਆ ਰਹਾ।"

"ਤੁਮ ਮੈਂ ਔਰ ਮੁਝ ਮੈਂ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ। ਉਣ ਮੈਂ ਔਰ ਮੁਝ ਮੈਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵ ਆਸਮਾਨ ਕਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਐਸੀ ਬਹੁਤ ਸੀ ਬਾਤੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਜੋ ਪੁੱਛਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਯਂ ਖ਼ੁਦ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹੀਯਂ।" ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸ਼ੰਕਰ ਕੀ ਇਸ ਬਾਤ ਕੋ ਸਮਝਨੇ ਕੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਫਿਰ ਕਹਾ:"ਮੈਂ ਸਮਝ ਗਈ।"

"ਤੋ ਕਹੋ, ਕਿਆ ਇਰਦਾ ਹੈ।"

"ਤੁਮ ਜੀਤੇ, ਮੈਂ ਹਾਰੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਕਹਤੀ ਹੂੰ, ਆਜ ਤੱਕ ਕਸੀ ਨੇ ਐਸੀ ਬਾਤ ਕਬੂਲ ਨਾ ਕੀ ਹੋਗੀ।"

"ਤੁਮ ਗ਼ਲਤ ਕਹਤੀ ਹੋ...ਇਸੀ ਮੁਹੱਲੇ ਮੇਂ ਤੁਮਹੇਂ ਐਸੀ ਸਾਦਾ ਲਵਾ ਔਰਤੇਂ ਭੀ ਮਿਲ ਜਾਏਂਗੀ ਜੋ ਕਭੀ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਕਰੇਂਗੀ ਕਿ ਔਰਤ ਐਸੀ ਜਿੱਲਤ ਕਬੂਲ ਕਰ ਸਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਤੁਮ ਬਗ਼ੈਰ ਕਿਸੀ ਅਹਿਸਾਸ ਕੇ ਕਬੂਲ ਕਰਤੀ ਰਹੀ ਹੋ। ਲੇਕਿਨ ਉਨ ਕੇ ਨਾ ਯਕੀਨ ਕਰਨੇ ਕੇ ਬਾਵਜੂਦ ਤੁਮ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਕੀ ਤਾਦਾਦ ਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਹੋ...ਤੁਮਹਾਰਾ ਨਾਮ ਸੁਲਤਾਨਾ ਹੈ ਨਾ?"

"ਸੁਲਤਾਨਾ ਹੀ ਹੈ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਾ ਹਵਾ ਔਰ ਹੰਸਨੇ ਲੱਗਾ: "ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਸ਼ੰਕਰ ਹੈ...ਯੇ ਨਾਮ ਭੀ ਅਜਬ ਊਟਪਟਾਂਗ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਚਲੋ ਆਓ ਅੰਦਰ ਚੱਲੇਂ।" ਸ਼ੰਕਰ ਔਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਦਰੀ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ ਮੇਂ ਵਾਪਸ ਆਏ ਤੋ ਦੋਨੋਂ ਹੰਸ ਰਹੇ ਥੇ। ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਿਸ ਬਾਤ ਪਰ। ਜਬ ਸ਼ੰਕਰ ਜਾਨੇ ਲੱਗਾ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਹਾ: "ਸ਼ੰਕਰ ਮੇਰੀ ਏਕ ਬਾਤ ਮਾਨੋਗੇ?' ' ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਜਵਾਬਨ ਕਹਾ: "ਪਹਿਲੇ ਬਾਤ ਬਤਾਉ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੁਛ ਝੇਂਪ ਸੀ ਗਈ। "ਤੁਮ ਕਹੋਗੇ ਕਿ ਮੈਂ ਦਾਮ ਵਸੂਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹਤੀ ਹੂੰ ਮਗਰ..."

"ਕਹੋ ਕਹੋ...ਰੁਕ ਕਿਉਂ ਗਈ ਹੋ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਜੁਰਅਤ ਸੇ ਕਾਮ ਲੇ ਕਰ ਕਹਾ: "ਬਾਤ ਯੇ ਹੈ ਕਿ ਮੁਹਰਮ ਆ ਰਹਾ ਹੈ ਔਰ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਇਤਨੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਾਲ਼ੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਬਨਵਾ ਸਕੂੰ ਯਹਾਂ ਕੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖੜੇ ਤੋ ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਸੁਨ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਹੋ। ਕਮੀਸ ਔਰ ਦੁਪੱਟਾ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਮੌਜੂਦ ਥਾ ਜੋ ਮੈਂ ਨੇ ਆਜ ਰੰਗਵਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਦੇ ਦੀਆ ਹੈ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਯੇ ਸੁਨ ਕਰ ਕਹਾ:"ਤੁਮ ਚਾਹਤੀ ਹੋ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਮਹੇਂ ਕੁਛ ਰੁਪਏ ਦੇ ਦੂੰ ਜੋ ਤੁਮ ਯੇ ਕਾਲ਼ੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਬਣਵਾ ਸਕੋ।"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਫ਼ੌਰਨ ਹੀ ਕਹਾ: "ਨਹੀਂ ਮੇਰਾ ਮਤਲਬ ਯੇ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਹੋ ਸਕੇ ਤੋ ਤੁਮ ਮੁਝੇ ਇਕ ਕਾਲ਼ੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਲਾ ਦੋ।"ਸ਼ੰਕਰ ਮੁਸਕਰਾਇਆ। "ਮੇਰੀ ਜੇਬ ਮੈਂ ਤੋ ਇਤਫ਼ਾਕ ਹੀ ਸੇ ਕਭੀ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ। ਬਹਿਰ ਹਾਲ ਮੈਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੂੰਗਾ। ਮਹਿਰਮ ਕੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਕੋ ਤੁਮਹੇਂ ਯੇ ਸ਼ਲਵਾਰ ਮਿਲ ਜਾਏਗੀ। ਲੈ ਬੱਸ ਅਬ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਐਂ।"ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਬਨਦੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖ ਕਰ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਪੋਛਾ: "ਕਿਆ ਯਹ ਬੁੰਦੇ ਤੁਮ ਮੁਝੇ ਦੇ ਸਕਤੀ ਹੋ?"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਹੰਸ ਕਰ ਕਹਾ: "ਤੁਮ ਇਨਹੇਂ ਕਿਆ ਕਰੋਗੇ। ਚਾਂਦੀ ਕੇ ਮਾਮੂਲੀ ਬੁੰਦੇ ਹੈਂ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਂਚ ਰੁਪਏ ਕੇ ਹੋਂਗੇ।"

ਇਸ ਪਰ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਹਾ: "ਮੈਂ ਨੇ ਤੁਮ ਸੇ ਬੁੰਦੇ ਮਾਂਗੇ ਹੈਂ। ਉਨ ਕੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛੀ। ਬੋਲੋ, ਦੇਤੀ ਹੋ।"

"ਲੈ ਲੌ।" ਯੇ ਕਹਿ ਕਰ ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਬੁੰਦੇ ਉਤਾਰ ਕਰ ਸ਼ੰਕਰ ਕੋ ਦੇ ਦੀਏ। ਇਸ ਕੇ ਬਾਅਦ ਉਸੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੂਆ ਮਗਰ ਸ਼ੰਕਰ ਜਾ ਚੁਕਾ ਥਾ।

ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਕੱਤਈ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਥਾ ਕਿ ਸ਼ੰਕਰ ਅਪਨਾ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰੇਗਾ ਮਗਰ ਆਠ ਰੋਜ਼ ਕੇ ਬਾਅਦ ਮਹਿਰਮ ਕੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਕੋ, ਸੁਬ੍ਹਾ ਨੌ ਬਜੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਪਰ ਦਸਤਕ ਹੋਈ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਾ ਤੋ ਸ਼ੰਕਰ ਖੜ੍ਹਾ ਥਾ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਮੇਂ ਲਿਪਟੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਉਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੋ ਦੀ ਔਰ ਕਹਾ:"ਸਾਟਨ ਕੀ ਕਾਲ਼ੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਹੈ...ਦੇਖ ਲੇਨਾ ਸ਼ਾਇਦ ਲੰਬੀ ਹੋ। ਅਬ ਮੈਂ ਚਲਤਾ ਹੂੰ।"

ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ਲਵਾਰ ਦੇ ਕਰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਔਰ ਕੋਈ ਬਾਤ ਉਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਸੇ ਨਾ ਕੀ। ਉਸ ਕੀ ਪਤਲੂਨ ਮੇਂ ਸ਼ਿਕਨੇ ਪੜੀ ਹੋਈ ਥੀਂ। ਬਾਲ ਬਿਖਰੇ ਹੋਏ ਥੇ। ਐਸਾ ਮਲੂਮ ਹੋਤਾ ਥਾ ਕਿ ਅਭੀ ਅਭੀ ਸੋ ਕਰ ਉਠਾ ਹੈ ਔਰ ਸੀਧਾ ਉਧਰ ਹੀ ਚਲਾ ਆਇਆ ਹੈ।

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਖੋਲ੍ਹਾ। ਸਾਟਨ ਕੀ ਕਾਲ਼ੀ ਸ਼ਲਵਾਰ ਥੀ, ਐਸੀ ਹੀ ਜੈਸੀ ਕਿ ਵੋਹ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਕੇ ਪਾਸ ਦੇਖ ਕਰ ਆਈ ਥੀ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈ। ਬੁੰਦੋਂ ਔਰ ਇਸ ਸੌਦੇ ਕਾ ਜੋ ਅਫ਼ਸੋਸ ਉਸੇ ਹੂਆ ਥਾ ,ਇਸ ਸ਼ਲਵਾਰ ਨੇ ਔਰ ਸ਼ੰਕਰ ਕੀ ਵਾਅਦਾ ਵਫ਼ਾਈ ਨੇ ਦੂਰ ਕਰ ਦੀਆ।

ਦੁਪਹਿਰ ਕੋ ਵੋਹ ਨੀਚੇ ਲਾਂਡਰੀ ਵਾਲੇ ਸੇ ਆਪਣੀ ਰੰਗੀ ਹੋਈ ਕਮੀਸ ਔਰ ਦੁਪੱਟਾ ਲੈ ਆਈ। ਤੀਨੋਂ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਉਸ ਨੇ ਜਬ ਪਹਿਨ ਲੀਏ ਤੋ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਪਰ ਦਸਤਕ ਹੋਈ। ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਾ ਤੋ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਈ। ਇਸ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਾ ਕੇ ਤੀਨੋਂ ਕਪੜੋਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਦੇਖਾ ਔਰ ਕਹਾ: "ਕਮੀਸ ਔਰ ਦੁਪੱਟਾ ਤੋ ਰੰਗਾ ਹੂਆ ਮਲੂਮ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਯੇ ਸ਼ਲਵਾਰ ਨਈ ਹੈ...ਕਬ ਬਣਵਾਈ?"

ਸੁਲਤਾਨਾ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦੀਯਾ: "ਆਜ ਹੀ ਦਰਜ਼ੀ ਲਾਇਆ ਹੈ।"ਯੇ ਕਹਿਤੇ ਹੋਏ ਉਸ ਕੀ ਨਜ਼ਰੀਂ ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਕੇ ਕਾਨੋਂ ਪਰ ਪੜੀਂ। "ਯੇ ਬੁੰਦੇ ਤੁਮ ਨੇ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲੀਏ?" ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦੀਯਾ। "ਆਜ ਹੀ ਮੰਗਵਾਏ ਹੈਂ।"

ਇਸ ਕੇ ਬਾਅਦ ਦੋਨੋਂ ਕੋ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਰਹਿਨਾ ਪੜਾ।