ਅਨੁਵਾਦ:ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਮਜ਼ਾਕ

ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਮਜ਼ਾਕ
ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਚਰਨ ਗਿੱਲ

ਸਰਦੀਆਂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਦੁਪਹਿਰ...ਠੰਢ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ। ਨਾਦੀਆ ਨੇ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਪੁੜਪੁੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਵਾਲ਼ਾਂ ਦੀਆਂਲਟਕਦੀਆਂ ਲਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਮ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਚਾਂਦੀ ਵਾਂਗ ਚਮਕਣ ਲੱਗੇ ਸਨ। ਉਪਰਲੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਉੱਤੇ ਵੀ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਬਰੀਕ ਜਿਹੀ ਇੱਕ ਪੂਣੀ ਜਿਹੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਪਹਾੜ ਦੀ ਚੋਟੀ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੂਰ ਤੱਕ ਇੱਕ ਢਲਾਣ ਪਸਰੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇਵੇਂ ਚਮਕ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੀ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਿਸ਼ਕੋਰ ਪੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਚਮਕੀਲੇਾ ਲਾਲ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ਼ ਮੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਸਲੈੱਜ ਪਈ ਸੀ।

"ਚੱਲ ਨਾਦੀਆ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਸਲੀਏ!" ਮੈਂ ਨਾਦੀਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਵਾਰ! ਘਬਰਾਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਸਾਨੂੰ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਦਾ ਯਕੀਨ ਮੰਨ, ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।"

ਪਰ ਨਾਦੀਆ ਡਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇੱਥੋਂ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਜੁੱਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀ ਪਹਾੜੀ ਨਾਲ਼ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਹ ਲੰਮੀ ਢਲਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ, ਮੂੰਹ-ਟੱਡੀ ਖੜ੍ਹੀ ਰਸਾਤਲ ਦੀ ਅਥਾਹ ਖਾਈ ਦੀ ਕੰਧ ਵਾਂਗ ਲੱਗਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਸਲੈਜ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਮੱਲ ਲੈਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕਿਹਾ, ਅਥਾਹ ਕੁੰਡ ਵਿੱਚ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਸਾਰ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਹ ਰੋਕ ਲਿਆ। ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਜੇਕਰ ਉਹ ਉਸ ਖਾਈ ਵਿੱਚ ਤਿਲਕਣ ਦਾ ਜੋਖ਼ਮ ਲੈ ਲੈਂਦੀ! ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦੀ, ਉਹ ਪਾਗਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ!

"ਮੈਂ ਮਿੰਨਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੀ ਮੰਨ ਲੈ!" ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ। " ਨਾ, ਨਾ, ਡਰ ਨਾ, ਤੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕੀ? ਇਹ ਤਾਂ ਸਰਾਸਰ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਹੈ।”

ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਮੰਨ ਗਈ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਮੌਤ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੁਲ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਮੇਰੀ ਇਹ ਗੱਲ ਮੰਨੀ ਸੀ। ਡਰ ਨਾਲ ਬੱਗੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕੰਬ ਰਹੀ ਨਾਦੀਆ ਨੂੰ ਸਲੈੱਜ ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ, ਉਸਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਦੁਆਲ਼ੇ ਬਾਂਹ ਵਲ਼ ਕੇ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਅਥਾਹ ਗਹਿਰਾਈ ਵਿੱਚ ਠਿਲ੍ਹ ਪਏ। ਸਲੈੱਜ ਬੰਦੂਕ ਦੀ ਗੋਲੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੇਹੱਦ ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਦੇ ਧੱਪੜ ਸਾਡੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੇ ਵੱਜ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਵਾ ਇਉਂ ਚੀਖ਼ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਤੇਜ਼ ਸੀਟੀਆਂ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਹਵਾ ਜਿਵੇਂ ਗ਼ੁੱਸੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਬਦਨ ਨੂੰ ਚੀਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਸਾਡੇ ਸਿਰ ਧੜ ਨਾਲੋਂ ਉਤਾਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹਵਾ ਇੰਨੀ ਤੇਜ਼ ਸੀ ਕਿ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੈਤਾਨ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੰਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੜ ਕੇ ਚੀਕਦਾ ਹੋਇਆ ਰਸਾਤਲ ਲਿਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਸਪਾਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਭੱਜੀ ਜਾਂਦੀ ਲਕੀਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਅਜਿਹਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਬਸ ਹੁਣ ਮਰੇ ਕਿ ਮਰੇ।

"ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਨਾਦੀਆ!" ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਜਿਹੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ।

ਸਲੈੱਜ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ। ਹਵਾ ਦੀ ਸ਼ੂਕ ਅਤੇ ਦੌੜਾਾਕਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਹੁਣ ਘੱਟ ਡਰਾਉਣੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ। ਸਾਡਾ ਦਮ ਵਿੱਚ ਦਮ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰ ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਪਹੁੰਚ ਗਏਾਂ। ਨਾਦੀਆ ਅੱਧਮਰੀ–ਜਿਹੀ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ। ਉਹ ਬੱਗੀ ਪੈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸਾਹ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ...ਮੈਂ ਸਲੈੱਜ ਵਿੱਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਖੜਾ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।

"ਹੁਣ ਚਾਹੇ ਜੋ ਵੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸਲੈੱਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬੈਠਾਂਗੀ, ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ!" ਮੇਰੀ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਪਰਛਾਈ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ”ਮੇਰੀ ਤੌਬਾ...ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਜਾਨ ਹੀ ਨਿਕਲ ਚੱਲੀ ਸੀ!”

ਪਰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਹਿਜ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਵੱਲ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਗਾਹਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗੀ। ‘ਕੀ ਉਸਨੇ ਸਚਮੁੱਚ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਸੁਣੇ ਸਨ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਐਸਾ ਬਸ ਐਵੇਂ ਹਵਾਈ ਸਰਸਰਾਹਟ ਸੀ?’

ਮੈਂ ਨਾਦੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਖੜਾ ਸਿਗਰਟ ਦੇ ਕਸ਼ ਲਾਉਂਦਾ ਆਪਣੇ ਦਸਤਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਨਾਦੀਆ ਨੇ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਦੇਰ ਤੱਕ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਘੁੰਮਦੇ ਰਹੇ। ਇਹ ਪਹੇਲੀ ਉਹਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਜੋ ਉਸਨੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸੁਣੇ ਸਨ, ਸੁਣੇ ਸਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਇਹ ਸੱਚ ਸੀ ਜਾਂ ਝੂਠ? ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਸਵੈਮਾਣ ਦਾ, ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਮੌਤ ਦਾ, ਇਕ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਵਾਲ ਸੀ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲ। ਨਾਦੀਆ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਅਧੀਰ ਉਦਾਸ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਗੱਲ ਭਾਂਪਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ। ਮੇਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹੂੰ ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕੁਝ ਕਹਾਂ। ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ। ਉਸਦੇ ਪਿਆਰੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਹਾਵਭਾਵਾਂ ਦੀ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਦੀ ਬੜੀ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਖੇਲ੍ਹ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੁੱਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਕੁੱਝ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਾਵਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮ ਸੀ। ਉਹ ਝੇਂਪ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹ ਡਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਉਸਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ….।

"ਸੁਣੋ!" ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਉਸਨੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਚੁਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ।

"ਕੀ?" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ।

"ਚੱਲੋ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਫਿਸਲੀਏ।" ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹੀਆਂ। ਮੈਂ ਫਿਰ ਡਰ ਨਾਲ ਬੱਗੀ ਪੈ ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਕੰਬਦੀ ਨਾਦੀਆ ਨੂੰ ਸਲੈੱਜ ਤੇ ਬਿਠਾਇਆਾਂ। ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਰਸਾਤਲ ਦੇ ਵੱਲ ਫਿਸਲੇ। ਫਿਰ ਤੋਂ ਹਵਾ ਦੀ ਸ਼ੂਕ ਅਤੇ ਦੌੜਾਾਕਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਫ਼ੱਰਾਟੇ ਭਰਦੀ ਸਲੈੱਜ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉਤੇਜਨਾਮਈ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚੀਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਸਾਂ ਮੈਂ ਫਿਰ ਕਾਨਾਫੂਸੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ:

"ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਨਾਦੀਆ!"

ਹੇਠਾਂ ਪੁੱਜ ਕੇ ਜਦੋਂ ਸਲੈੱਜ ਰੁਕ ਗਈ ਤਾਂ ਨਾਦੀਆ ਨੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਪਰ ਢਲਾਨ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਹੇਠਾਂ ਫਿਸਲੇ ਸੀ, ਫਿਰ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮੇਰੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ ਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਅਵਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਹਮਵਾਰ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੀ ਰਹੀ। ਉਸ ਦੀ ਬੇਕਰਾਰੀ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਪੋਟੇ ਪੋਟੇ ਤੋਂ ਝਲਕਦੀ ਸੀ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦਸਤਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਹੁੱਡ ਤੋਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਗ਼ੈਰ ਯਕੀਨੀ ਦਾ ਹਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ:

"ਕੀ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਸਹੀ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੁਣੇ ਸਨ ਜਾਂ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਖ਼ਾਮਖ਼ਿਆਲੀ ਹੀ ਸੀ?"

ਉਸਦੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵੱਧ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚਾਈ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਧੀਰਜ ਮੁੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਤੇ ਤਰਸ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬੇਚਾਰੀ ਕੁੜੀ! ਉਹ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੇ ਰਹੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਅਦਾ ਨਾਲ ਬੁੱਲ੍ਹ ਅਟੇਰ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਰੋਣਹਾਕੀ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ।

"ਹੁਣ ਘਰ ਨਾ ਚੱਲੀਏ?" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆਾਂ।

"ਪਰ ਮੈਨੂੰ...ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਫਿਸਲਣਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।" ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਸ਼ਰਮਾ ਗਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ:

"ਕਿਉਂ ਨਾ ਆਪਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਫਿਸਲੀਏ?"

ਹਾਂ...ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਫਿਸਲਣਾ ਅੱਛਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਲੈੱਜ ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਡਰ ਨਾਲ ਬੱਗੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਕੰਬਣ ਲੱਗੀ। ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਉਸਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਪਹਾੜ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਇਸ ਵਾਰ ਨਾਦੀਆ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਮੇਰੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਰੂਮਾਲ ਰੱਖਕੇ ਖੰਘਣ ਲਗਾ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਢਲਾਨ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਫਿਰ ਹੌਲੀ ਜਿਹੇ ਕਾਨਾਫੂਸੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ:

"ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਨਾਦੀਆ!"

ਅਤੇ ਪਹੇਲੀ ਪਹੇਲੀ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਨਾਦੀਆ ਹੁਣ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਬੇਕਰਾਰ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮ ਸੀ। ਖੈਰ, ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਘਰ ਤੱਕ ਛੱਡਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਹੌਲੀ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਉਹੀ ਹਰਫ਼ ਕਹਾਂ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਕਿਵੇਂ ਤੜਫ਼ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੋਕ ਰਹੀ ਸੀ:

"ਹਵਾ ਤਾਂ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੀ ਸੀ! ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਕਿ ਇਹ ਹਵਾ ਨੇ ਕਹੇ ਸੀ!"

ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਮੈਨੂੰ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਰੁੱਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ:

"ਅੱਜ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਫਿਸਲਣ ਲਈ ਜਾਣਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਲੈਣਾ।-ਨਾਦੀਆ।”

ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਦੋਨੋਂ ਰੋਜ ਫਿਸਲਣ ਲਈ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਸਲੈੱਜ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਫਿਸਲਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਵਾਰ ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹੀ ਹਰਫ਼ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ:

"ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਨਾਦੀਆ!"

ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਦੀਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਲਈ ਤਾਂਘਣ ਲੱਗ ਪਈ, ਉਹੋ ਜਹੀ ਤਾਂਘਾ ਜਿਹੋ ਜਹੀ ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਮਾਰਫੀਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਸੀ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਫਿਸਲਣ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਡਰ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਾ ਮੁਹੱਬਤ ਨਾਲ ਭਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪਹੇਲੀ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਤੜਫਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਹਰ ਵਾਰ ਮੈਂ ਅਤੇ ਹਵਾ ਹੀ ਮਸ਼ਕੂਕ ਹੁੰਦੇ। ਸਾਡੇ ਦੋਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੌਣ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪਰਗਟਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਸ਼ਰਾਬ ਚਾਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਰਤਨ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਪੀਤੀ ਜਾਵੇ ਨਸ਼ਾ ਤਾਂ ਉਹ ਓਨਾ ਹੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਉਸ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਭੀੜ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਮੈਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਨਾਦੀਆ ਉਸ ਢਲਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਖੜੀ ਸੀ, ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਹੀ ਸੀ...ਇਕੱਲੇ ਫਿਸਲਣ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਰ! ਉਹ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੱਗੀ ਪੈ ਚੁੱਕੀ ਸੀ, ਉਹ ਕੰਬ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਉਹ ਅੱਗੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਬਿਨਾਂ ਝਿਜਕ, ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਆਖ਼ਰ ਉਸਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਹੀ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵਾਰ ਇਕੱਲੀ ਹੇਠਾਂ ਫਿਸਲ ਕੇ ਦੇਖੇਗੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਕੱਲੀ ਹੋਵਾਂਗੀ ਤਾਂ ਕੀ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਮਿੱਠੇ ਹਰਫ਼ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣਗੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਮੈਂ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਘਬਰਾਈ ਹੋਈ ਡਰ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਸਲੈੱਜ ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਲੈ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਫਿਸਲ ਪਈ... ਸਲੈੱਜ ਦੇ ਫਿਸਲਣ ਦੀ ਗੂੰਜ ਸੁਣਾਈ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਨਾਦੀਆ ਨੂੰ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂ ਨਹੀਂ .. ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ...ਮੈਂ ਬਸ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਥਕੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਲਿੱਸੀ–ਜਿਹੀ ਸਲੈੱਜ ਤੋਂ ਉੱਠੀ। ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਇਹ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਝ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਹੇਠਾਂ ਫਿਸਲਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੂੰ ਇੰਨਾ ਡਰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਸਦੇ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵੀ ਸੁਣਨਾ ਜਾਂ ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਫਿਰ ਕੁੱਝ ਹੀ ਅਰਸੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਸੰਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਆ ਗਿਆ। ਮਾਰਚ ਦਾ ਮਹੀਨਾ.... ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਗਰਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ ਉਹ ਬੱਗੀ ਪਹਾੜੀ ਵੀ ਕਾਲੀ ਪੈ ਗਈ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਚਮਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸਾਰੀ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲ ਗਈ। ਸਾਡਾ ਫਿਸਲਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਨਾਦੀਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਸਕਣਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੁਣ ਕੋਈ ਨਹੀਂ: ਹਵਾ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਛੱਡਕੇ ਕਾਫੀ ਅਰਸੇ ਲਈ ਪੀਟਰਜਬਰਗ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ... ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ।

ਮੇਰੇ ਪੀਟਰਜਬਰਗ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਦ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਮਕਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾਦੀਆ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਇਹ ਬਾਗ਼ ਉਸ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਵਾੜ ਹੀ ਨਾਦੀਆ ਦੇ ਮਕਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਗ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਠੰਡਕ ਸੀ, ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਬਰਫ਼ ਪਈ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਹਰਿਆਲੀ ਅਜੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰਤੀ ਪਰ ਬਸੰਤ ਦੀ ਸੁਗੰਧ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਚਹਿਚਹਾਟ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ। ਮੈਂ ਵਾੜ ਦੇ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਰਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਨਾਦੀਆ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ। ਨਾਦੀਆ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦਾਸ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੀ ਸੀ। ਬਸੰਤੀ ਹਵਾ ਉਸਦੇ ਉਦਾਸ ਜ਼ਰਦ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਸਹਿਲਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਹਵਾ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਹਵਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦੀ ਸੀ ਜੋ ਉਦੋਂ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਸ਼ੂਕਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਸੁਣੇ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਹੋਰ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ, ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਅੱਥਰੂ ਵਹਿ ਤੁਰੇ...ਅਤੇ ਬੇਚਾਰੀ ਕੁੜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਏ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਉਸ ਹਵਾ ਨੂੰ ਇਹ ਅਰਜੋਈ ਕਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਲਈ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਦੋਹਰਾਏ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਦਾ ਇੱਕ ਝੋਕਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਫਿਰ ਹੌਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ:

"ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਨਾਦੀਆ!"

ਅਚਾਨਕ ਨਾ ਜਾਣੇ ਨਾਦੀਆ ਨੂੰ ਕੀ ਹੋਇਆ! ਉਹ ਚੌਂਕ ਕੇ ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਵੱਲ ਹੱਥ ਵਧਾਏ। ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੁਸ਼ ਸੀ, ਖਿੜ ਗਈ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ।

ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਾਮਾਨ ਬੰਨਣ ਲਈ ਘਰ ਪਰਤ ਆਇਆ...।

ਇਹ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਨਾਦੀਆ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਖ਼ੁਦ ਵਿਆਹ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ - ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅਫਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲੀ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਫਿਸਲਣ ਲਈ ਪਹਾੜੀ ਤੇ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਾਂ। ਹਵਾ ਦੇ ਕਹੇ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਉਸਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਹਨ, ਇਹ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਖਦ, ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੀਂ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਯਾਦ ਹੈ।

ਅਤੇ ਹੁਣ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਉਂਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਹਰਫ਼ ਕਿਉਂ ਕਹੇ ਸਨ, ਕਿਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਐਸਾ ਮਜ਼ਾਕ ਕੀਤਾ ਸੀ!